Mister Toilet heeft een missie in Nepal

Op een middelbare school in Kapil Vastu, een van de armste districten van Nepal, weet Namaste Lal Shrestha zijn publiek snel te ontwapenen. “Namaste! Ik ben Namaste”, zegt hij, terwijl hij even wacht tot de groep begint te lachen om zijn naamgrapje. ‘Namaste’ wordt in Nepal en verschillende andere Aziatische landen als groet gebruikt. Vervolgens laat hij de leerlingen fictief hun handen wassen en vraagt hij degenen die sinds kort een toilet thuis hebben, naar hun ervaringen.

Shrestha zet zich al langer dan dertig jaar in voor hygiëne en probeert Nepalezen af te leren om buiten hun behoefte te doen. Toen hij woonde in het afgelegen district Humla in de westelijke Himalaya, leerde hij al snel één ding: als je poep ziet liggen, ben je op de goede weg naar het dichtstbijzijnde dorp.

Shrestha woonde drie jaar in de bergen. “Na zes maanden werd ik zo ziek dat een dokter me adviseerde terug te gaan naar Kathmandu”, zegt hij. “Maar ik was een gezond persoon, dus ik wist dat iets in de plaatselijke levensstijl me ziek gemaakt had. Ik ben gebleven en ging op zoek naar de oorzaak, en naar manieren om die weg te nemen.”

Gezondheidsblunder

Volgens een Volks- en Huisvestingstelling had 40 procent van de Nepalese huishoudens in 2011 geen toilet. Shrestha, die nu bij Unicef werkt, heeft als taak een einde te maken aan een gezondheidsblunder die lange tijd over het hoofd is gezien, namelijk het toestaan dat mensen in het open veld hun behoefte doen. Uitwerpselen kunnen  het water vervuilen en infectieziekten zoals cholera verspreiden.

Hoewel er veel mensen betrokken zijn bij de plannen om toiletten te bouwen in het land met 27 miljoen inwoners, heeft Shrestha’s charisma hem tot leider gemaakt van wat hij noemt een “sociale beweging voor totale sanitatie.” In 13 van de 72 districten in Nepal zijn inmiddels alle huizen en openbare gebouwen voorzien van een functionerend toilet. Volgens Shrestha zullen nog zeven districten die doelstelling dit jaar halen. Na een dramatische uitbraak van diarree in 2009, stelde het land een nationaal sanitatieplan op met als doel uiterlijk in 2017 elk huis voorzien te hebben van een toilet.

Fluitje-blazen

Sinds zijn tijd in Humla, in de jaren tachtig, heeft Shrestha alle 75 districten bezocht. In gesprekken met verschillende partijen leerde hij over hun beweegredenen en probeerde hij antwoorden te vinden op de vraag wat wel en niet zou werken. “Er zijn erg veel ontwikkelingsprojecten in Nepal”, zegt hij, verwijzend naar de bijna 1 miljard dollar buitenlandse hulp die het land jaarlijks krijgt. “Tijdens mijn bezoeken realiseerde ik mij dat we een klein land zijn, maar extreem divers. Niet overal werkt dezelfde benadering.”

Shrestha verwijst naar plaatselijke campagnes waarbij kinderen op een schel fluitje blazen als ze iemand betrappen. Op andere plaatsen wordt een sanitatiepas gebruikt. Bepaalde overheidsdiensten, zoals het aanvragen van een paspoort, zijn niet toegankelijk als gezinsleden geen pas hebben waarmee ze kunnen aantonen dat ze thuis een toilet hebben.

“Volgens sommige mensen zijn dit soort programma’s een schending van de mensenrechten”, zegt Shrestha. “Iedereen heeft het recht op burgerschap, zeggen critici, ongeacht het feit of ze een toilet hebben. Maar iedereen heeft ook het recht op gezondheid. Als je geen toilet aanlegt, maak je daarmee inbreuk het recht van je buren om gezond te zijn.”