Dood Morsi is geen voorpaginanieuws in Egypte
Morsi: martelaar of terroristenleider?
De Egyptische ex-president Mohamed Morsi is overleden. Als lid van de Moslimbroederschap werd hij in 2012 verkozen tot eerste democratische president van Egypte. Na protesten pleegde het leger een coup; Morsi werd afgezet en belandde in de gevangenis. Wat is de impact van zijn dood in Egypte?
Morsi tijdens een bezoek aan de Europese Unie
EU (CC BY-NC-ND 2.0)
Hij leed al langere tijd aan hoge bloeddruk, suiker- en leverziekte. Maar in de gevangenis, waar hij sinds 2013 werd vastgehouden, kreeg de Egyptische ex-president Mohamed Morsi geen adequate medische zorg. Ook zat hij 23 uur per dag in eenzame opsluiting en mocht hij geen bezoek ontvangen. Maandag werd het hem fataal. Morsi kreeg een hartaanval in een rechtbank in Caïro, waar hij terecht stond in een spionagezaak. Bij aankomst in het ziekenhuis werd hij doodverklaard.
Nadat de protesten tijdens de Arabische Lente leidden tot het aftreden van president Hosni Moebarak, werd Morsi in 2012 de eerste democratisch verkozen president van Egypte. Maar veel Egyptenaren waren het niet eens met de manier waarop Morsi regeerde. De economie verslechterde, benzine werd duurder, en bovenal: Morsi voerde controversiële grondwetswijzigingen door en negeerde de oppositie. Dit veroorzaakte nieuwe protesten en een jaar na zijn aantreden werd Morsi afgezet door zijn minister van Defensie Abdel Fattah Al-Sisi, de huidige president van Egypte.
Sindsdien doet Sisi er alles aan om de Moslimbroederschap, waar Morsi lid van was, het zwijgen op te leggen. In 2013 kwamen meer dan 800 mensen om toen veiligheidsdiensten een pro-Morsi demonstratie neersloegen. Sisi bestempelde de Moslimbroederschap als terreurorganisatie en Moslimbroeders werden massaal opgepakt. Morsi werd onder andere beschuldigd van spionage voor Qatar en Hamas, ontsnappen uit de gevangenis, en het beledigen van de rechterlijke macht. Eerder kreeg hij de doodstraf, maar die werd ingetrokken. Hij zat een levenslange straf uit.
Nieuwswebsites die publiceerden over Morsi, zoals CNN en BBC, werden geblokkeerd.
Maandag stonden de veiligheidsdiensten op scherp. In het centrum van Caïro werden extra soldaten en legervoertuigen ingezet. Koffieshops in de straten rondom het Tahrirplein waren dicht. Dit gebeurt vaker wanneer de overheid bang is voor protesten, bijvoorbeeld op 25 januari tijdens de verjaardag van de revolutie.
Fait divers in Egyptische media
Terwijl internationale media intensief verslag deden van Morsi’s overlijden, besteedden Egyptische staatsmedia hier minder aandacht aan. In een aantal nieuwsuitzendingen op maandagavond werd niet gesproken over Morsi als ex-president, maar als lid van de verboden Moslimbroederschap. In een talkshow van de beroemde Amr Adib op MBC Masr, een Saoedische pro-Sisi zender, werd gezegd dat ‘het goed is dat Morsi overleed in de rechtbank waar mensen getuigen waren, zodat we [de Egyptische staat] niet beschuldigd kunnen worden van moord’.
De staatsmedia kopiëren het narratief van de staat. Dat bleek toen een nieuwslezeres van Exra News haar bericht over Morsi’s dood afsloot met de woorden ‘Sent from a Samsung Device’. Dinsdagochtend haalde het nieuws slechts één voorpagina, die van El-Masry El-Youm. De rest van de kranten plaatste verderop in de krant een kort en overeenkomend nieuwsbericht over Morsi’s dood. Via Google werden nieuwswebsites die publiceerden over Morsi, zoals CNN en BBC, geblokkeerd.
‘Mijn land is mij dierbaar, zelfs als het mij onderdrukt en mijn mensen zijn eervol, zelfs als ze onrechtvaardig zijn tegen mij’
Media die sympathiseren met de Moslimbroederschap, zoals Mekameleen en Sharq, noemden Morsi een martelaar. Ze prezen de ex-president voor de volhardende manier waarop hij weerstand bood aan de dictatuur. Vlak voordat Morsi onwel werd in de rechtbank vroeg hij de rechter te mogen spreken. Zijn advocaat zei tegen CNN dat Morsi zijn toespraak afsloot met een vers van een gedicht: ‘Mijn land is mij dierbaar, zelfs als het mij onderdrukt en mijn mensen zijn eervol, zelfs als ze onrechtvaardig zijn tegen mij’.
Onder de hashtag #depresident_martelaar verwezen dinsdagmiddag al ruim 50.000 Twitteraars naar Morsi als martelaar en de legitieme president van Egypte. Ook de hashtags #Sisi_vermoordde_depresident en #Sisi_vermoordde_Morsi waren trending.
Details over de begrafenis van Morsi bleven lang onduidelijk. In de islam is het gebruikelijk iemand zo snel mogelijk te begraven. Dinsdagochtend werd Morsi begraven onder strenge beveiliging van de veiligheidsdiensten. Een aantal familieleden mocht aanwezig zijn. Volgens zijn zoon wilden ze Morsi begraven in het familiegraf in zijn geboorteplaats Al-Sharqiyah ten noorden van Caïro, maar stonden de veiligheidsdiensten dat niet toe. Journalisten en fotografen werden door veiligheidsdiensten weggestuurd bij de begrafenis, en mochten niet afreizen naar zijn geboorteplaats.
De strenge controle die de staat uitoefent over welke informatie over Morsi’s dood naar buiten komt, is in overeenstemming met de onderdrukking van de Moslimbroederschap en ieder ander die een kritisch geluid laat horen. De overheid staat vrijheid van meningsuiting en persvrijheid niet toe. Ook protesteren op straat is verboden. Mensen erkennen dat de omstandigheden in aanloop naar Morsi’s dood slecht waren, maar de Egyptische staat doet er alles aan om enige commotie hierover te voorkomen.