9 jaar na drama Rana Plaza, maar nog steeds geen zorgplicht in de modesector

Therapeutische sessie voor de overlevenden van de instorting van het Rana Plaza-gebouw (foto uit 2014).

ILO / Sarah-Jane Saltmarsh / Flickr (CC BY-NC-ND 2.0)

De internationale Arbeidsorganisatie schat dat wereldwijd ruim zesduizend werknemers per dag bezwijken aan arbeidsongevallen of werkgerelateerde ziektes. Dat komt neer op 2,3 miljoen doden per jaar. Een tragisch voorbeeld daarvan is de instorting van het fabriekscomplex Rana Plaza in Bangladesh, waarbij 1134 kledingarbeiders in 2013 om het leven kwamen.

België ‘te traag’

Om te vermijden dat rampen zoals Rana Plaza nog zouden kunnen voorvallen, ligt er een wetsvoorstel op tafel om bedrijven een “zorgplicht” op te leggen en aansprakelijk te stellen voor misstanden in hun toeleveringsketens. Concreet zou dat willen zeggen dat een kledingbedrijf dat betrokken is bij een ramp zoals Rana Plaza daarvoor juridisch vervolgd zou kunnen worden.

‘De zwakte van het Europese voorstel getuigt van een intensieve lobby van bedrijven om de zorgplicht te verzwakken.’
Sarah Ceustermans (Schone Kleren Campagne)

‘Het blijft erg moeilijk, zo niet onmogelijk, om te weten waar en onder welke omstandigheden producten worden gemaakt’, legt Simon November van Test Aankoop uit. ‘Er moet zo snel mogelijk ambitieuze wetgeving komen om bedrijven te dwingen concrete vooruitgang te boeken bij de uitvoering van hun zorgplicht. Consumenten hebben echte garanties nodig.’

Een jaar geleden, op 22 april 2021, heeft het federale parlement in België ingestemd met de behandeling van een wetsontwerp. Maar een jaar is er nog steeds niet gestemd en is er dus nog geen wet, klagen ngo’s, vakbonden en consumentenorganisaties aan.

‘Het Belgische wetsvoorstel is niet perfect, maar het is wel zeer ambitieus’, stelt Marc Maes van 11.11.11 en de Belgische coalitie Corporate Accountability. ‘Het bindende karakter en de mogelijkheid van juridische stappen zijn elementen waarover ngo’s en vakbonden onverzettelijk zijn en zullen blijven.’

Europa ‘geeft slecht voorbeeld’

In scherp contrast, stellen de organisaties, ligt het wetsvoorstel van de Europese Commissie. Op Europees niveau is al op 23 februari een voorstel voor een richtlijn ingediend. Het feit dat er een tekst op tafel ligt, aldus de critici, is op zich positief, ‘maar het bevat te veel lacunes om verdere menselijke en milieudrama’s in de waardeketens van ondernemingen te voorkomen.’

‘We staan op een keerpunt’, denkt Sara Ceustermans, coördinator van de Schone Kleren Campagne in Vlaanderen. ‘Wetteksten kondigen beloftes aan, maar de zwakte van het Europese voorstel getuigt al van een intensieve lobby van bedrijven om de zorgplicht te verzwakken. Het is tijd om politiek te handelen, om snel te handelen, om ambitieus te handelen.’

Moderevolutie

Het is geen toeval dat net deze week ngo’s zoals de Schone Kleren Campagne oproepen tot zorgplicht. Op zondag 24 april zal het precies negen jaar geleden zijn dat Rana Plaza ingestort is.

‘Als wereldburgers hebben we allemaal de macht om actie te ondernemen.’
Tatiana De Wée (Fashion Revolution Belgium)

De week die aan die herdenking voorafgaat, is na de ramp herdoopt tot ‘Fashion Revolution Week’. Dit op initiatief van een andere internationale organisatie, Fashion Revolution, die opgericht is in de nasleep van de ramp.

‘Deze week zetten we de diepgaande sociale onrechtvaardigheden en milieuschendingen in de toeleveringsketens van de mode in de spotlights’, zegt Tatiana De Wée, coördinator van Fashion Revolution Belgium. ‘Gedurende de hele week vragen burgers aan kledingmerken om verantwoording af te leggen op sociale media, met #WhoMadeMyClothes. Als wereldburgers hebben we allemaal de macht om actie te ondernemen. Nu is het tijd om samen in opstand te komen voor een regeneratief, herstellend en revolutionair nieuw modesysteem. Nú is het tijd voor een moderevolutie.’

Dat doet de organisatie onder meer met een nieuwe campagne over leefbare lonen en zorgplicht.

‘De Europese Unie is de grootste importeur ter wereld van kleren en textiel’, duidt Ruth MacGilp, internationale communicatieverantwoordelijke van Fashion Revolution, in de podcast Wardrobe Crisis. ‘Daarom hebben wij een enorme verantwoordelijkheid en zullen we de komende weken één miljoen handtekeningen verzamelen om de vraag naar zorgplicht kracht bij te zetten.’

‘Daarnaast reiken we alternatieven en oplossingen aan’, zegt De Wée. ‘In Hasselt , Brussel, Gent en Antwerpen zijn er evenementen en festivals. Zo vieren we ook duurzame mode, die op een verantwoorde manier wordt gemaakt en die mens en milieu centraal zet.’