Nicaragua ontsnapt aan geweld Centraal-Amerika

Zowel de landen van de Noordelijke Driehoek als Nicaragua kenden zware interne gewapende conflicten in een recent verleden, en nog steeds kennen ze grote armoede. In Guatemala treft de armoede 50 procent van de bevolking, in Honduras 60 procent, in El Salvador 37 procent, in Nicaragua 44 procent.

Toch ligt het geweld in Nicaragua veel lager dan bij de Centraal-Amerikaanse buren. Volgens een studie van het VN-Ontwikkelingsprogramma (UNDP) telde Honduras vorig jaar 78 moorden per 100.000 inwoners, El Salvador 62, Guatemala 41 en Nicaragua 13.

Gemeenschapspolitie

Volgens Helen Mack van de Guatemalteekse Stichting Myrna Mack maakt de politieaanpak in Nicaragua het verschil. “In de Noordelijke Driehoek zag je de invloed van de Verenigde Staten, waarbij de politie het leger hielp en de staat beschermde via repressie, terwijl de Nicaraguanen zich na de revolutie op het Cubaanse model gebaseerd hebben dat op de gemeenschap is gericht.”

Dat begint al bij de rekrutering, zegt Roberto Orozco van het Nicaraguaanse Instituut voor Studies en Strategieën voor Openbaar Beleid. “De politieagent is iemand van de plaatselijke gemeenschap, hij kent alle families, en de gemeenschap kent hem. Dit model creëerde vertrouwensbanden, die banden bleven behouden en werden versterkt, en dat werpt nu vruchten af.”

Sociale cohesie

In 1979, toen de linkse, Sandinistische guerrilla een einde maakte aan de bloedige dictatuur van de familie Somoza, werd de Proactieve Gemeenschapspolitie opgericht. Die wilde het geweld aanpakken door zich te richten op strategische relaties met de gemeenschap en op misdaadpreventie.

“De structuren van sociale cohesie die de revolutie naliet en de vorming van de politie, gebaseerd op waarden van dienstverlening aan de samenleving, waren van fundamenteel belang”, zegt Arturo Chub, van de niet-gouvernementele Vereniging voor Studie en Stimulering van Veiligheid en Democratie. In de Noordelijke Driehoek werden de politiediensten gepolitiseerd, net zoals de gerechtelijke systemen, zegt hij.

Gewapende conflicten

In El Salvador en Guatemala hebben de gewapende conflicten het sociale weefsel aangetast en de armoede nog vergroot. In Guatemala stierven of verdwenen 250.000 mensen in Guatemala van 1960 tot 1996, in El Salvador 83.000 mensen van 1980 tot 1992.

Jeannette Aguilar, directeur van de Centraal-Amerikaanse Universiteit José Simeón Cañas, in El Salvador, merkt ook op dat de sociale ongelijkheid in Nicaragua kleiner is dan in de drie andere landen en dat er ook minder vuurwapens beschikbaar zijn.

“In Nicaragua zijn er de laatste dertig jaar bendes actief maar ze hebben niet dezelfde evolutie gekend of ze zijn niet in misdaadstructuren veranderd zoals in landen in de Noordelijke Driehoek.”

Toch een stijging van de misdaad

Veiligheidsexpert Francisco Bautista, voormalig onderdirecteur van de politie in Managua, ziet ook een invloed van de zwakke economie. “Onze economie vertegenwoordigt nauwelijks 6 procent van het bruto binnenlands product van Centraal-Amerika, waardoor ze niet van strategisch belang is voor de georganiseerde misdaad, die gewoonlijk in sterke economieën actief is, waar ze witwaspraktijken en wapenhandel kan camoufleren.”

Bautista waarschuwt wel voor toenemend geweld in Nicaragua. Met 13 moorden op 100.000 inwoners (in 2008) doet het land veel beter dan de buren, maar in 2002 telde het land slechts 9 moorden op 100.000 inwoners, of een stijging van 44 procent in nauwelijks 6 jaar.