Nieuw partijtje armworstelen rond Amerikaanse immuniteit voor Strafhof

Het Internationaal Strafhof werd in 1998 in het leven geroepen om daders van oorlogsmisdaden, genocide en misdaden tegen de menselijkheid te berechten die in eigen land niet worden vervolgd. Echt opgericht werd de instelling pas vorig jaar in juli; de eerste zaken zal het hof waarschijnlijk begin volgend jaar aanvatten. De VS weigeren het statuut van het Strafhof te ratificeren omdat het te veel mogelijkheden zou bieden politiek geïnspireerde zaken aanhangig te maken. Met gevechtstroepen in Afghanistan en Irak en duizenden soldaten in Europa, Azië en de Golf zou de enig overgebleven wereldmacht daar in theorie veel last van kunnen ondervinden.

Vorig jaar vroeg Washington de VN-Veiligheidsraad in te stemmen met een regeling die alle VS-burgers overal en voor altijd immuniteit zou verlenen tegenover het Internationaal Strafgerechtshof. Met name de Europese leden van de Veiligheidsraad weigerden op die eis in te gaan. Na twee weken hard onderhandelen kwam er een compromis uit de bus dat alle onderdanen van landen die het statuut van het Internationaal Strafhof niet geratificeerd hebben, één jaar lang vrij stelt van vervolging. Die regeling loopt af op 1 juli.

Intussen is de Amerikaanse regering druk bezig bilaterale verdragen te sluiten die de uitlevering van VS-burgers aan het Internationaal Strafhof onmogelijk maken. Tot hiertoe zouden al 37 landen dergelijke verdragen hebben ondertekend - daaronder veel ontwikkelingslanden die sterk afhankelijk zijn van Amerikaanse (militaire) hulp. De belangrijkste ondertekenaars zijn Roemenië, Israël, India, Egypte en de Filipijnen. Geratificeerd zijn die overeenkomsten nog maar door een handvol landen.

Mensenrechtenorganisaties en andere groepen die zich de voorbije jaren sterk hebben gemaakt voor het Strafhof, vinden dat de overige leden van de Veiligheidsraad zich moeten verzetten tegen het Amerikaanse plan de immuniteitsregeling van vorig jaar met een jaar te verlengen. Volgens Richard Dicker van Human Rights Watch verhoogt het instemmen met een verlenging de kans dat de regeling permanent wordt. De uitzonderingsregeling die vorig jaar werd goedgekeurd, zou bovendien onwettig zijn: het VN-charter geeft de Veiligheidsraad niet de bevoegdheid internationale verdragen te wijzigen.

De mensenrechtenorganisaties vinden dat de immuniteitsregeling het Strafhof zelf en de internationale rechtsorde ondergraaft. Eigenlijk hebben de VS dat helemaal niet nodig. Volgens William Pace, de coördinator van de Coalitie voor het Internationaal Strafgerechtshof, is de waarschijnlijkheid dat een Amerikaanse soldaat zich ooit zou moeten verantwoorden voor het hof bijna nul.

Als het in de Veiligheidsraad tot een debat komt over de zaak, lijken de kaarten van de VS niet zo goed te liggen. Van de 15 lidstaten staan alleen de VS, China en Pakistan bekend als tegenstanders van het Internationaal Strafhof. Canada, een sterke voorstander van het strafhof die momenteel niet in de Veiligheidsraad zetelt, zou zelfs een discussie willen in een ruimer kader. Daardoor zouden de VS nog sterker in een minderheidspositie terechtkomen: intussen hebben immers al 90 VN-lidstaten de statuten van het Strafhof geratificeerd. Daaronder alle EU-landen en alle Navo-landen met uitzondering van de VS en Turkije.

Washington hoopt dat het voor 1 juli tot een stemming kan komen in de Veiligheidsraad. Intussen hebben de VS hun inspanningen opgedreven om via bilaterale akkoorden de eventuele uitlevering van VS-burgers aan het Strafhof te bemoeilijken. Ook daarvoor dringt de tijd: het Amerikaanse parlement heeft vorig jaar een wet goedgekeurd die de VS verbieden militaire steun te leveren aan landen die het statuut van het Strafhof hebben geratificeerd. De VS kan die sanctie opheffen, maar moet dat voor 1 juli doen. Een andere controversiële wet die verband houdt met het Strafhof, geeft het Amerikaanse leger het recht Amerikaanse burgers die aangeklaagd zijn voor de instelling waar ook te wereld te bevrijden.