Nieuw VN-akkoord erkent inheemse volken als beschermers van de natuur

Leiders van inheemse gemeenschappen zijn opgetogen over een belangrijke doorbraak in een nieuw mondiaal biodiversiteitspact dat maandag in Montreal werd goedgekeurd. De hoofddoelstelling om tegen 2030 ten minste 30% van de planeet te beschermen omvat namelijk een uitdrukkelijke erkenning van de landrechten van de inheemse bevolking.

Inheemse gemeenschappen spelen een sleutelrol bij het beschermen van de natuur.

Inheemse vertegenwoordigers op de COP15-top van de VN zeggen dat dit cruciaal kan zijn om hun gemeenschappen te beschermen tegen de effecten van de winningsindustrie maar evengoed doorgedreven natuurbehoud die hen in het verleden van hun land hebben verdreven.

‘Nu wordt erkend dat de inheemse bevolking ook een bijdrage kan leveren aan het behoud van de biodiversiteit’, aldus Viviana Figueroa, vertegenwoordiger van het International Indigenous Forum on Biodiversity (IIFB).

‘Voor ons is het als een paradigmaverschuiving’, zegt ze. ‘Ze erkennen deze belangrijke rol die voordien onzichtbaar was.’

Viviana Figueroa en Jennifer Tauli Corpuz, vertegenwoordigers van het International Indigenous Forum on Biodiversity (IIFB) op de VN-natuurconferentie COP15 in Montreal, Canada, 18 december 2022.

© Thomson Reuters Foundation/Jack Graham

Overeenkomst over budget

Na twee weken onderhandelen hebben de afgevaardigden overeenstemming bereikt over het mondiale biodiversiteitskader van Kunming-Montreal, met inbegrip van de “30 tegen 30”-doelstelling voor de bescherming van land, binnenwateren en zeegebieden. Dat wordt als cruciaal gezien voor het omkeren van het verlies aan biodiversiteit.

Vernietiging door menselijke activiteiten zoals industriële landbouw en visserij bedreigt tot een miljoen planten-, insecten- en diersoorten met uitsterven, volgens een rapport uit 2019 van het Intergouvernementeel Panel voor biodiversiteit en ecosysteemdiensten.

Inheemse gemeenschappen spelen een sleutelrol bij het beschermen van de natuur, aangezien hun land ongeveer 80% van de resterende planten- en diersoorten op aarde bevat, aldus de Wereldbank.

Meningsverschillen over de financiering dreigden de besprekingen te doen ontsporen, maar op het laatste moment werd een pakket overeengekomen met ten minste 30 miljard dollar per jaar van de rijke landen tegen 2030 om natuurbeschermingsmaatregelen in ontwikkelingslanden te financieren.

Angst voor uitzetting

Inheemse rechten zijn opgenomen in een derde van de doelstellingen van het nieuwe pact. De derde doelstelling “30 tegen 30” wordt gezien als de belangrijkste. In het verleden zijn inheemse gemeenschappen namelijk van hun land verdreven, net omdat het beschermde gebieden werden.

‘We waren bang dat we zonder opname in doelstelling drie te maken zouden krijgen met mensenrechtenschendingen in naam van natuurbehoud’, aldus Figueroa, die afkomstig is van de inheemse Omaguaca-Kolla-bevolking in het noorden van Argentinië.

Meer dan 250.000 mensen in vijftien landen werden van 1990 tot 2014 uitgezet vanwege natuurbeschermingsmaatregelen, volgens gegevens verzameld door het Rights and Resources Initiative, een organisatie die zich bezighoudt met bossen en lokale ontwikkeling.

‘Historisch’

‘Het is historisch. Het is een moment om te vieren’, zegt Jennifer Tauli Corpuz, een vertegenwoordiger van het Kankana-ey Igorot-volk van de bergprovincie in de Filipijnen.

Inheemse groepen hebben niet precies de formulering gekregen die ze beoogden, namelijk dat de overeenkomst een derde soort gebiedsgebonden natuurbehoud voor inheemse volken zou invoeren, naast beschermde gebieden en ‘andere doeltreffende gebiedsgebonden instandhoudingsmaatregelen’ (OECM’s), merkt ze op.

Maar het nieuwe mondiale kader voor biodiversiteit bevat nu ‘voldoende aanknopingspunten’ om de bestaande wetgeving over wat als beschermde gebieden en OECM’s geldt te hervormen, zodat de gebieden van inheemse volkeren er duidelijker onder vallen.

‘Wij denken dat het voldoende is om op nationaal niveau een begin te maken met een volledig partnerschap tussen de regering en de inheemse bevolking’, aldus Corpuz.

Sterker akkoord

Na de goedkeuring van de COP15-tekst - waartegen de Democratische Republiek Congo zich heeft verzet omdat de overeenkomst onvoldoende financiële steun zou bieden - is het aan de regeringen om de doelstellingen op nationaal niveau uit te voeren.

‘Tragisch genoeg is het uitvoeringsmechanisme alleen vrijwillig.’

De vorige reeks mondiale natuur- en biodiversiteitsdoelen, die in 2010 in Aichi werden overeengekomen, werden bekritiseerd omdat er geen manieren waren om ze uit te voeren en om landen ter verantwoording te roepen.

Deze keer is het uitvoeringsmechanisme ‘zeker sterker’, maar ‘tragisch genoeg is het alleen vrijwillig’, aldus Bernadette Fischler Hooper, hoofd internationale belangenbehartiging bij WWF International.

Het controlekader voor het nieuwe pact omvat wereldwijde evaluaties van de vooruitgang op basis van nationale verslagen.

Maar er staat alleen in dat landen ‘rekening kunnen houden met de resultaten van de mondiale evaluaties’ wanneer zij hun nationale biodiversiteitsactieplannen herzien en in praktijk brengen.

Aslak Holmberg, voorzitter van de Saami-raad in Finland, op de VN-natuurconferentie COP15 in Montreal, Canada, 18 december 2022.

© Thomson Reuters Foundation/Jack Graham

Criminele traditie

Aslak Holmberg, voorzitter van de Saami-raad in Finland, zegt dat het pact een ‘belangrijke stap’ is voor de inheemse bevolking, maar dat ‘veel ervan nog steeds in handen is van de staten’.

Holmberg vist zalm in de grensrivier tussen Finland en Noorwegen, die in 2017 door strenge visserijvoorschriften illegaal werd gemaakt, hoewel zijn praktijk duurzaam is, zegt hij.

‘Dat maakte me een crimineel in mijn traditionele activiteit’, voegt hij eraan toe.

De definitieve tekst die tijdens COP15 werd goedgekeurd, zou dergelijke problemen in de toekomst moeten helpen voorkomen, aangezien erin wordt benadrukt dat inheemse volkeren hun rechten op ‘duurzaam gebruik’ van natuurlijke hulpbronnen ‘op basis van gewoonte’ moeten kunnen uitoefenen.

Maar ondanks de multilaterale overeenkomst die de tradities van inheemse volkeren en lokale gemeenschappen ondersteunt, zegt Holmberg dat de nationale wetgeving op dit gebied veel meer gewicht in de schaal legt.

‘Ik ben er niet van overtuigd dat dit akkoord zo fundamenteel anders zal zijn dat het de koers van het handelen van de staten tegenover en tegen de natuur zal veranderen’, zegt hij. ‘We zullen gewoon zelf naar dat doel toe moeten werken.’

Dit artikel werd eerder gepubliceerd door IPS-partner Thomson Reuters News Foundation.