Nieuwe commissie moet eindelijk rechters met propere handen opleveren
Ranjit Devraj
15 mei 2003
Om rechter te worden moet je niet zozeer de wet maar wel de minister van Justitie kennen, luidt een populaire boutade in India. Het land kent een lange traditie van politieke benoemingen, en de corruptie tiert welig in de gangen van gerechtshoven en rechtbanken. Maar de regering heeft deze maand een Nationale Gerechtelijke Commissie opgericht om de kwaal met wortel en tak uit te roeien. Critici stellen wel dat het nieuwe orgaan de greep van de uitvoerende macht op justitie nog kan vergroten.
De National Judicial Commission moet kandidaten voor ambten in de rechterlijke macht doorlichten en een einde maken aan politieke benoemingen. De Commissie is het resultaat van hardnekkig lobbywerk van juridische experts en activisten. Maar de instelling oogst in juridische kringen toch ook veel kritiek. De commissie bestaat uit drie toprechters, de minister van Justitie en een afgevaardigde van de premier. Volgens expert constitutioneel recht en advocaat aan het hooggerechtshof Rajeev Dhawan zet men daarmee de kat bij de melk. Hij pleit voor een bredere commissie waarin ook de oppositieleider en drie ‘onaantastbare’ openbare figuren die door de president worden aangewezen, zouden zetelen.
Iedereen is het er wel over eens dat de bezem door de rechterlijke macht moet worden gehaald. Volgens expert Dhawan zijn de voorbeelden van geknoei en gekonkel legio. Een bekend voorbeeld is de aanstelling van Adarsh Kumar Goel in mei 2001 als rechter van het hooggerechtshof van Punjab en Haryana. Goel staat in de eerste plaats bekend als een militant van de Rashtriya Swayamsewak Sanghom (RSS), de hindoefundamentalistische massabeweging die banden heeft met de regerende BJP. Toenmalig president K R Narayanan trachtte de benoeming van de onbetrouwbare en onbekwame Goel nog tegen te houden, maar moest zich uiteindelijk schikken naar het politieke machtsspel..
De directe aanleiding voor de oprichting van de Commissie vormde de recente arrestatie van Shameet Mukherjee, de voormalige rechter van het hooggerechtshof van Delhi. Hij werd via onderschepte telefoongesprekken betrapt op corruptie. In ruil voor de legalisering van een onwettelijke overdracht van eigendomsrechten op een stuk grond, eiste hij geld en vrouwen. Mukherjee werd dinsdag na twee weken voorhechtenis om humanitaire redenen op borgtocht vrijgelaten en lijkt zijn verdediging te zullen stoelen op de Judges Protection Act, die de immuniteit van rechters regelt. Rechters kunnen zich bovendien nog achter een heel kluwen van wetten en bepalingen verschuilen, zoals de notie van ‘contempt of court’. Het bekendste slachtoffer van die wet is de bekroonde schrijfster en activiste Arundhati Roy, die vorig jaar beboet werd en een dag celstraf kreeg omdat ze de beslissing van het hooggerechtshof aanvocht in een zaak over de controversiële constructie van de Sardar-Sarovardam op de Narmada.
Momenteel riskeren verschillende journalisten en redacteurs in India gelijkaardige straffen wegens publicaties over een bacchanaal van drie rechters en hun gezelschapsdames in een vakantieverblijf in Mysore. Het hooggerechtshof startte pas een discreet onderzoek naar het ‘Mysore Judges Sex Scandal’ na massale protesten en acties bij de balie in Karnataka. Het resultaat was vrij voorspelbaar: de drie werden van alle blaam gezuiverd en het hooggerechtshof weigerde de inhoud van het onderzoeksrapport openbaar te maken. Volgens de voorzitter van het hof, V.N. Khare, zal de waarheid wel bovenkomen bij een beroepsprocedure die journalisten hebben ingespannen tegen hun veroordeling wegens contempt of court in de marge van de zaak. Vrouwenrechtenactiviste en advocate aan het hooggerechtshof Indira Jaisingh denkt daar duidelijk anders over. Zij eist dat het onderzoek niet in handen blijft van rechters, maar overgedragen wordt aan het Central Bureau of Investigation (CBI), de belangrijkste overheidsinstantie die toezicht houdt op wat rechters uitspoken. Enkel de openbaarheid van het onderzoek kan volgens haar het vertrouwen in de Indiase rechterlijke macht weer wat doen toenemen.