Obama belooft moslims nieuw begin

Wat volgde was een 55 minuten durende toespraak over historische spanningen, het Israëlisch-Palestijns conflict, de oorlogen in Irak en Afganistan, democratie, vrouwenrechten en ontwikkeling. De belangrijkste uitspraken waren de wil van Obama voor een tweestatenoplossing in Israël, de terugtrekking van de VS uit Irak tegen 2012 en de erkenning dat olie in het verleden quasi de enige reden was voor hun interesse in het Midden-Oosten.

Historische spanningen

Obama begon zijn toespraak in de universiteit van Cairo met een verwijzing naar de historische spanningen tussen moslimlanden en de Verenigde Staten.
“Door 9/11 en het moslimextremisme is de visie van de Verenigde Staten en bij uitbreiding het Westen vertroebeld. De inwoners van de VS zien de islam als een vijand van mensenrechten en het Westen”, stelde Obama.
Dat die spanningen er zijn, staat buiten kijf volgens Obama, maar er wordt teveel nadruk gelegd op de verschillen, en te weinig op de gelijkenissen tussen beide culturen. De waarden en normen zijn niet absoluut tegenstrijdig, wel integendeel. Rechtvaardigheid en tolerantie zijn gemeenschappelijk goed tussen de beide schijnbare protagonisten. Obama beseft dat geen speech ter wereld alles in een flits zal veranderen, maar door het aangaan van een dialoog moet bekomen worden wat elke religie ter wereld betracht: wereldvrede.

Barack Houssein Obama

Obama benadrukte het waardevolle verleden van de islam op het vlak van algebra, navigatietechnieken en vele andere zaken. “De islam is de bron van de Europese renaissance”, vatte Obama samen. Dat Marokko als eerste land in 1796 het bestaan van de Verenigde Staten aanvaarde en bevestigde is volgens Obama een van de vele positieve raakpunten tussen het Westen en de moslimwereld.
Het is volgens Obama van primordiaal belang, dat de negatieve stereotypes die er heersen in de Verenigde Staten ten opzichte van de islam verdwijnen. Ook in de tegenovergestelde richting moet dat gebeuren. Eenheid boven verdeeldheid is het motto van de Obama-toespraak. Daarbij verwees hij naar zijn eigen geschiedenis, zoals die ook in zijn naam -Barack Hussein Obama- weerklinkt.

Afghanistan en Irak

“We mogen geen gevangenen zijn van het verleden. In deze tijd van globalisering en wereldwijde beïnvloeding is er geen plaats meer voor nationaal, cultureel of religieus egoïsme.” Net daarom moet een gezamenlijke dialoog een oplossing bieden in verschillende heikele onderwerpen die Obama niet uit de weg ging.
Hij onderstreepte dat de VS niet in oorlog is met de islamwereld. “De VS is in oorlog met gewelddadige extremisten”, zei een standvastige Obama. Amerika startte de oorlog in Afghanistan, zeven jaar geleden, niet uit een keuze maar uit een noodzaak volgens de president. “Door de aanslagen op 9/11, was het een wereldwijde verplichting om de strijd aan te gaan met extremisten die onschuldige mensen om het leven brengen”. Obama benadrukte dat de VS niet van plan zijn voor altijd te blijven in Afghanistan en beloofde de terugtrekking van de troepen van zodra het extremisme in Afghanistan en Pakistan verslagen is.
Hij stelde dat het niet alleen een westerse oorlog is tegen Al-Qaeda en de Taliban, maar ook een oorlog in het belang van de wereldwijde moslimgemeenschap. Het merendeel van de slachtoffers die vallen, zijn moslims. Obama, die in zijn toespraak regelmatig uit de Koran citeerde vatte de oorlog samen met een boutade uit het heilige schrift: “ Het doden van een onschuldige is als het doden van de gehele mensheid. Het redden van een onschuldige is het redden van de gehele mensheid.”
De oorlog in Irak was volgens Obama wel een keuze van de VS. Hij voegde er echter terloops aan toe dat diplomatie nog steeds de beste weg is om zaken te bereiken. “Hoe minder we onze macht gebruiken, hoe beter”, citeerde hij Jefferson. Ook over de toekomst van Irak was Obama duidelijk. “Tegen 2012 zullen alle troepen Irak hebben verlaten. We zullen Irak helpen heropbouwen tot het een volwaardige partner kan worden van ons land.”
Obama gaf toe dat de aanval op het WTC in 2001 gezorgd heeft voor een impulsieve reactie van de Amerikaanse regering, die daarbij haar eigen principes (bijvoorbeeld verzet tegen marteling) overtrad. Een symboolinstelling van die reactie, de gevangenis van Guantanamo op Cuba, wordt dan ook gesloten in 2010.

Tweestatenoplossing

Het belangrijkste onderdeel van zijn speech, of toch alleszins het meest langverwachte, betrof het conflict tussen Israël en Palestina. Obama benadrukte de historische en onbreekbare band tussen beide landen en refereerde nadrukkelijk naar de holocaust. De wens van sommige Arabische landen om Israël te laten verdwijnen, vindt hij haatdragend en schandalig. Anderzijds beseft hij dat de Palestijnen al meer dan 60 jaar fysiek en emotioneel pijn leiden in hun zoektocht naar een veilig thuisland waar ze een toekomst hebben. De vele vernederingen en intolerantie waaronder de Palestijnse bevolking leeft, moet ophouden. Obama pleit uitdrukkelijk voor een tweestatenoplossing. Alleen zo kan de impasse doorbroken worden.
Die oplossing kan er alleen maar komen als beide groepen, Israëli’s én Palestijnen, inspanningen leveren. Palestina moet het geweld afzweren en geweldloos naar een oplossing streven zoals de onderdrukte zwarte bevolking in de Verenigde Staten tot een oplossing is gekomen. Alle partijen, ook Hamas, moeten samenwerken in de oprichting van instellingen om zo te werken naar een democratische staat. Israël van zijn kant moet de Palestijnse aanwezigheid aanvaarden. “De nederzettingenpolitiek in Palestijnse gebieden moet stoppen want het ondermijnt de mogelijkheid op vrede. Israël moet Palestina de kans geven om een vredevolle en positieve samenleving te vormen. Er moeten sociale en economische mogelijkheden aangeboden worden, en hulp moet toegelaten worden in de Gazastrook. Naast beide protagonisten moet ook de gehele Arabische wereld de strijdbijl met Israël begraven en de staat Israël aanvaarden”, stelde Obama.

Nucleaire wapens

Over het probleem van nucleaire wapens was Obama ook duidelijk: “De relatie tussen Iran en de VS was tumultueus en vijandig. Door middel van wederzijds respect en dialoog kunnen we echter samenwerken naar een betere toekomst die kernwapenvrij is. We verzetten ons halsstarrig tegen de creatie van nucleaire wapens in Iran, om een nucleaire wapenwedloop in het Midden-Oosten te vermijden.” Obama ging ook in op het algemene punt van kritiek dat de Verenigde Staten andere landen verbiedt wat het zelf heeft. “Ons land wil uiteindelijk een volledig atoomwapenvrije wereld”
In het verdere verloop van de toespraak had Barack Obama het over thema’s als democratie, religieuze vrijheid, vrouwenrechten en economische ontwikkeling. Hij was duidelijk over de rol van vrouwen in de samenleving: “Onze zonen en dochters dragen elk evenveel bij tot de maatschappij en het is onze taak om vrouwen, overal ter wereld, te helpen in het verwezenlijken van hun dromen en keuzes.”

Mea culpa

Obama gaf toe dat de VS in het verleden enkel aandacht had voor de natuurlijke rijkdommen in het Midden-Oosten zoals olie. Nu wil hij echter onderwijs en innovatie aanmoedigen om zo de regio naar een hoger niveau te tillen. Door uitwisselingsprogramma’s, een ondernemerstop tussen Amerikaanse- en moslimondernemers, technologiefondsen voor de regio en vele andere middelen wil hij het Midden-Oosten helpen om te groeien tot een welvarende en democratische regio.
Hij besloot zijn toespraak met een boodschap voor de jongeren, overal ter wereld. “ Jullie kunnen de wereld heruitvinden. Het is daarom noodzakelijk dat jullie steeds blijven geloven in andere mensen en niet altijd de makkelijkste weg kiezen. Daarom heb ik een gouden raad die alle religies ter wereld uitdragen: Behandel een ander, zoals je zelf behandeld wil worden.”
Na afloop van de speech werd Obama’s naam luidkeels gescandeerd in het universiteitsgebouw van Cairo. Het is uitkijken naar de reacties in de samenlevingen en overheden van de landen die hij toesprak van op de Al Azhar universiteit. Straks moet blijken of deze toesprak inderdaad een nieuw begin markeert, of dat de opwinding kortstondig was en verdrongen wordt door een -gewelddadige- business as usual.