Oceanen almaar zieker op 20ste verjaardag Wet van de Zee

De VN becijferen de economische waarde van de oceanen op 7.000 miljard euro
per jaar. Maar de mensheid gaat niet verstandig om met dat kapitaal. Volgens
de nieuwe studie worden de kustgebieden - uitgerekend de meest productieve
omgeving - het sterkst aangetast. Meer dan de helft van de wereldbevolking
leeft op minder dan 100 kilometer van een kustlijn, en tegen 2025 zal dat
aandeel stijgen tot 75 procent. Volgens de VN gaat die volksverhuizing in de
richting van de zee gepaard met ontwikkelingen die het zeemilieu steeds meer
belasten. Afval uit fabrieken, mijnen en olievelden komt in de kustwateren
terecht en havens en scheepvaart zorgen voor nog meer vervuiling. Ondiepe
paaiplaatsen moeten wijken voor dijken, kunstmatige eilandjes of
garnalenkwekerijen en vissers en pleziervaarders verstoren ook de laatste
rustige visgronden op volle zee.

Vorig jaar merkten de VN al op dat de meeste problemen in verband met de
oceanen die decennia geleden werden vastgesteld, nog altijd niet zijn
opgelost en in veel gevallen nog zijn verergerd. De lidstaten van de VN
begonnen al in 1958 te onderhandelen over een conventie die paal en perk zou
kunnen stellen aan de grootste kwalen. Maar de Conventie van de Wet van de
Zee was pas in 1982 rond. Intussen is het verdrag ondertekend door 157 en
geratificeerd door 138 landen. Tot de landen die het verdrag nog niet in hun
eigen wetgeving hebben opgenomen horen ook de Verenigde Staten, al heeft
Washington wel beloofd dat zo snel mogelijk goed te maken. Op 9 en 10
december houdt de Algemene Vergadering van de VN in speciale bijeenkomst
naar aanleiding van de 20ste verjaardag van het verdrag.

De conventie bepaalt dat landen volledige zeggenschap hebben over de
twaalfmijlszone voor hun kust; ze moeten onschuldige schepen uit andere
landen er wel de doorvaart toestaan. Tot 200 zeemijlen voor hun kust hebben
landen exclusieve economische rechten: ze beslissen wat er met de
visbestanden in dat gebied gebeurt en regelen ook de exploitatie van
grondstoffen die er in de zeebodem schuilgaan. Buiten die zones - die goed
zijn voor 90 procent van alle visbestanden - regelt de internationale
gemeenschap het gebruik van de oceanen. Geschillen worden behandeld door een
in 1996 opgezet Tribunaal voor de Wet van de Zee, dat zetelt in Hamburg.

Het bekendste probleem van de wereldzeeën is de overbevissing. De voorbije
50 jaar is de hoeveelheid vis die uit zeeën en oceanen wordt bovengehaald
vervijfvoudigd. Tegenwoordig wordt er per jaar ongeveer 90 miljoen ton vis
aan de wal gebracht. Maar dat is ook het maximum: de Voedsel- en
Landbouworganisatie van de VN (FAO) zegt dat de helft van de visbestanden
wereldwijd maximaal geëxploiteerd wordt en dat 25 procent van de
visbestanden zelfs overbevist is - zodat het voortbestaan van die soorten
niet meer gegarandeerd is. Dat is bijvoorbeeld het geval met de
kabeljauwbestanden in de Noordzee, wat de Europese Commissie nu een volledig
vangstverbod doet overwegen. Volgens de VN hebben veel landen al
beschermingsmaatregelen uitgewerkt, maar ontbreken op veel plaatsen de
middelen om die besluiten ook af te dwingen.

Ook piraterij neemt toe, vooral in Azië, terwijl zowat alle wereldzeeën ook
misbruikt worden voor de smokkel van drugs en mensen. Volgens de VN buit de
georganiseerde misdaad de zwakke punten in en de moeilijke afdwingbaarheid
van de Wet van de Zee ten volle uit. De VN hebben wel al nieuwe verdragen
uitgewerkt die daaraan te dele verhelpen. Daartoe horen de conventie tegen
het illegale transport van narcotica uit 1988 en een protocol tegen de
smokkel van migranten uit 2000.