86 procent van alle vluchtelingen leeft in ontwikkelingslanden

Ontwikkelingslanden vangen meer migranten op met minder middelen.

Het aantal mensen dat tussen ontwikkelingslanden migreert, is in 2015 sneller gestegen dan zij die naar een rijk land vertrekken ondanks de vele mensen die afgelopen jaar Europa probeerden te bereiken. Dat stelt de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). Het IOM vindt dat het Westen niet mag vergeten dat ontwikkelingslanden meer migranten opvangen met minder middelen.

In het rapport deelt het IOM de migratiestroom op in vier categorieën: een stroom tussen ontwikkelingslanden zelf (Zuid-Zuid), een stroom tussen rijke landen (Noord-Noord), en twee stromen tussen ontwikkelingslanden en de rijke landen (Noord-Zuid en Zuid-Noord).

Soorten migratie

In 2015 bedroeg het aantal migranten 244 miljoen. Dat cijfer lag nooit eerder hoger. Maar wie is migrant en wie niet? Migratie is een koepelbegrip voor mensen met verschillende beweegredenen. Economische migranten vormen de grootste groep. Volgens de Internationale Arbeidersorganisatie migreerden er honderdvijftig miljoen mensen naar een ander land op zoek naar werk. Marzia Rango, onderzoekster bij het IOM, stelt dat economische migranten vaak een positieve bijdrage leveren aan het land waar ze werken.

Mensen die gedwongen zijn hun thuisland te ontvluchten na politieke conflicten, worden vluchtelingen genoemd. Cijfers van de Verenigde Naties schommelen doorgaans tussen vijftien en twintig miljoen vluchtelingen. Volgens officiële statistieken van de UNHCR leefde 86 procent van alle vluchtelingen eind 2014 in ontwikkelingslanden. Rango vult aan: ‘De meeste bevinden zich in het Midden-Oosten en Afrika. Vaak wonen ze in de buurlanden van de conflictregio. De manier waarop staten met nieuwkomers omgaan, varieert sterk.’

Verder zijn er wereldwijd ook 38 miljoen ontheemden. Dat zijn mensen die na een conflict wel hun woonplek, maar niet hun land verlaten. Een laatste groep bestaat uit twintig miljoen mensen die gedwongen zijn hun woonplek te verlaten na natuurrampen en klimaatverandering. Rango waarschuwt dat de cijfers soms sterk kunnen variëren, afhankelijk van hoe ze verzameld zijn.

Zuid naar Zuid

Het IOM merkt op dat 90,2 miljoen migranten in 2015 op de as Zuid-Zuid migreerden. Dat is 37 procent van alle migranten wereldwijd. De migranten die zich tussen Zuid-Noord bewegen, krijgen echter meer aandacht in Europa. Zij vormen de tweede grootste groep met 85,3 miljoen mensen of 35 procent van alle migranten.

‘De meeste migranten trekken niet naar rijke landen.’

Twee jaar geleden telde de as Zuid-Zuid 82,3 miljoen mensen en die van Zuid-Noord 81,9 miljoen mensen. Migratie in het Globale Zuiden neemt dus sneller toe dan elders. Het IOM waarschuwt dat het echte cijfer in ontwikkelingslanden wellicht hoger ligt, maar een significant aantal tellingen er onregelmatig verloopt.

Rango verklaart: ‘In heel wat Afrikaanse landen zijn er geen data beschikbaar. Niemand kent het eigenlijke cijfer. Maar zelfs het officiële cijfer toont aan dat de meeste mensen niet naar ontwikkelde landen trekken.’

Ondanks de westerse perceptie dat Europa met ongeziene migratie-uitdagingen kampt, waarschuwt het IOM dat andere delen in de wereld veel meer inspanningen leveren. Frank Laczko, directeur van het IOM Global Migration Data Analysis Centre verklaart in The Guardian: ‘Mensen denken vaak dat migratie van Zuid naar Noord plaatsvindt, maar slechts een minderheid zet die stap. De meeste migranten trekken niet naar rijke landen.’

Vluchtelingen

Vorig jaar bereikten iets meer dan een miljoen vluchtelingen Europa met een bootje. Dat is 0,2 procent van de Europese bevolking die vijfhonderd miljoen mensen telt. Ook Libanon, met een bevolking van slechts 4,5 miljoen burgers, nam een miljoen vluchtelingen op.

Turkije huisvestte in maart 2016 maar liefst 2,7 miljoen vluchtelingen op een bevolking van tachtig miljoen Turken. Congo, Oeganda en Ethiopië vingen zevenhonderdduizend Zuid-Sudanese vluchtelingen op, ondanks politieke conflicten in de eigen regio.

Migranten

In absolute cijfers blijven de Verenigde Staten koploper met 46,6 miljoen migranten. Duitsland staat in 2015 op de tweede plek met ongeveer twaalf miljoen mensen die niet in Duitsland geboren zijn. Daarmee steekt het nipt Rusland voorbij dat met 11,9 miljoen migranten op een derde plek strandt.

Een vijfde van de migranten woont in de twintig grootste steden ter wereld.

De Golfstaten kennen dan weer het grootste aantal migranten ten opzichte van de bevolking. De Verenigde Arabische Emiraten telt 88 procent migranten, in Qatar zijn dat er 75.7 procent en in Koeweit 73.6 procent van de bevolking.

Migranten concentreren zich het vaakst in wereldsteden. Bijna twintig procent van de migranten woont in de twintig grootste steden. In steden als Sydney, Londen en Singapore vormt de groep er een derde van de totale bevolking. In Amsterdam, Frankfurt en Parijs is dat een vierde van alle inwoners.

In Singapore vormen migranten een derde van de bevolking. Ook zij houden de economie draaiende.

Michaela Loheit (CC BY-ND 2.0)

Syrië

De gedwongen verplaatsingen in 2015 lagen nooit zo hoog sinds de Eerste Wereldoorlog. Vorige zomer stelde IOM vijftien miljoen vluchtelingen vast. Een stijging van maar liefst 45 procent tegenover drie jaar geleden. De Syrische burgeroorlog vormt de voornaamste reden voor de groei van het aantal migranten.

‘Wie ligt er wakker van de vluchtelingencrisis in Tsjaad, Mali of Somalië?’

Rango: ‘De Europese Unie spreekt steeds over een vluchtelingencrisis in Syrië. Dat had ze vijf jaar geleden al moeten doen. Miljoenen mensen zijn al jaren op de vlucht. Maar ook in Afrika leven mensen al geruime tijd in vluchtelingenkampen. Denk maar aan de crisis in Tsjaad, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Mali of Somalië.’

Niet enkel westerse regeringen spreken over grote uitdagingen. Ook de media berichten vaak enkel over de Europese crisis. Rango verklaart: ‘Ik denk niet de media Afrikaanse en Aziatische crisissen bewust negeren. Door het stijgende aantal vluchtelingen vorig jaar in Europa, leggen we de focus vandaag echter op identiteit en migratie. Europeanen zijn nu eenmaal meer begaan met wat er in Europa gebeurt. Het beleid en de media lijken die koers te volgen.’

Economische migratie

Het Zuiden telt ook heel wat mensen die op zoek zijn naar werk. ‘Migranten bewegen zich op de Zuid-Zuid as om economische redenen. In Zuidoost-Azië trekt Maleisië enorm veel werknemers aan. In Afrika zorgt Zuid-Afrika voor veel tewerkstelling en Argentinië spant de kroon in Latijns-Amerika. Ook in West-Afrika, met vrij verkeer tussen werknemers, zijn er veel migratiestromen’, vertelt Laczko in The Guardian.

De groep mensen die tussen rijke landen migreert bedraagt 23 procent of 55 miljoen mensen. Heel wat mensen werken in grensregio’s. De kleinste stroom, die van Noord naar Zuid, bedraagt vijf procent van alle migranten (13 miljoen mensen). Laczko: ‘Deze groep migreert wanneer er niet voldoende werk in Europa is. Portugezen trekken bijvoorbeeld naar Brazilië of Mozambique.’ Frank Laczko bekent echter dat het IOM vooral de stromen vanuit ontwikkelingslanden in kaart brengt.