Oranje Revolutie brengt Oekraïne geen rust (analyse)

De betwiste presidentsverkiezingen in december 2004 pakten uiteindelijk uit in het voordeel van Joesjenko, nadat beschuldigingen van fraude leidden tot nieuwe verkiezingen. De nieuwe regering genoot aanzienlijke steun onder de bevolking, vooral omdat zij het enige alternatief was voor het corrupte regime in de voormalige Sovjet Republiek met vijftig miljoen inwoners.

Na acht maanden zonder veel tastbare resultaten, een handjevol schandalen en toenemende teleurstelling, besloot Joesjenko vorige week de regering naar huis te sturen, inclusief een van de symbolen van de Oranje Revolutie, premier Yulia Timoshenko.

Timoshenko’s verdienste tijdens de revolutie wordt unaniem erkend. Zij was degene die de mensen op straat mobiliseerde en aanmoedigde hun protesten voort te zetten totdat besloten werd tot nieuwe verkiezingen. Ze is de enige Oekraïense politicus die Joesjenko evenaart in populariteit.

De nieuwe regering hoefde niet lang te wachten op de eerste schandalen. Het eerste kwam deze zomer, toen berichten naar buiten kwamen over de extravagante leefstijl van de zoon van president Joesjenko. De president reageerde onhandig, agressief en laat op de beschuldigingen en kwam uiteindelijk met verontschuldigingen.

De gebeurtenissen van vorige week gingen de regering echter boven de pet. Verschillende functionarissen insinueerden dat corruptie in de regering wijdverbreid was en dat er sprake was van belangenverstrengeling. De beschuldigingen leidden tot verschillende ontslagen. Joesjenko hield spoedberaad met zijn ministers en nadat de verschillen van inzicht onoverbrugbaar bleken, ontsloeg hij het hele kabinet. Dat besluit kwam niet als een verrassing.

De grootste verdeeldheid bestond over de twee krachtigste leiders na de president, Timoshenko en de minister voor Staatsveiligheid, Petro Poroshenko. Beiden begeerden de post van premier, maar die ging uiteindelijk naar Timoshenko. Poroshenko en Timoshenko botsten daarna frequent over allerlei beleidskwesties, wat de indruk wekte alsof er twee regeringen naast elkaar aan het werk waren.

Timoshenko’s overhaaste werkwijze, kortetermijnpolitiek en populisme zouden bij de president ergernissen hebben opgeroepen. Joesjenko wilde daarnaast een liberaler economisch beleid dan Timoshenko. De premier en de president botsten al snel over de kwestie van privatisering. Timoshenko liet doorschemeren 3.000 privatiseringsovereenkomsten opnieuw te willen beoordelen. Joesjenko was daar tegen, omdat het de buitenlandse investeringen zou kunnen schaden. Later ontstond onenigheid over de olieprijzen en maatregelen die Timoshenko nam om de positie van de munt te versterken.

De meeste Oekraïners staan niet onverschillig tegenover de strubbelingen in de regering. De inflatie is torenhoog, de olieprijzen zijn verdubbeld, er heerst armoede en de Oekraïners die de Oranje Revolutie steunden, zijn teleurgesteld in hun leiders. Zij hadden gehoopt dat er een einde zou komen aan de corruptie en incompetentie die symptomatisch waren voor de vorige regering. Door die hoop werd de Oranje Revolutie gedragen, maar een samenhangende ideologie ontbrak. De coalitie die de oude regering van de troon wist te stoten, werd vooral bijeengehouden door gedeelde weerzin tegen de praktijken van voormalig president Leonid Koetsjma.

Dat er nog steeds corruptie bestaat, is geen verrassing, zegt Olena, een Oekrainse student. Iedereen is hier corrupt. Degenen onder ons die op Joesjenko gestemd hebben, deden dat niet omdat het de beste optie was, maar omdat het de enige optie was.

Niettemin zijn sommige commentatoren optimistisch. Het ontslaan van een kabinet is een drastische stap die voor de verkiezingen van vorig jaar nooit genomen zou zijn, concluderen zij. Dat de regering opstapt, wat wordt afgeschilderd als een angstwekkend fenomeen, is niets meer dan democratie, becommentarieerde de Russische krant Kommersant.

Het Oekraïense dagblad Holos Ukrayiny ziet de ontwikkelingen als een logisch eindstation voor het vorige kabinet. Oppositiekrant Kiyevskiye Vedomosti sloeg een hardere toon aan, door te beweren dat de president en zijn gevolg die zo graag spraken over zuivere politiek, nu zelf moreel failliet zijn.

Het ontslag van Timoshenko kan in de aanloop naar de parlementsverkiezingen van volgend jaar een nieuwe kloof in de Oekraïense samenleving laten ontstaan. De aanhangers van de revolutie zullen moeten kiezen wie hun idealen het beste vertegenwoordigt: de gematigde Joesjenko of de charismatische Timoshenko. Bovendien zal de pro-Russische oppositie opnieuw macht proberen te verwerven, door de onenigheid uit te buiten en wellicht een alliantie te sluiten met de afgezette premier.

Joesjenko’s besluit geeft hem de mogelijkheid een frisse start te maken die hem uittilt boven het, in de ogen van het publiek, kleingeestige geruzie. Aan de andere kant kan Timoshenko zich erop beroepen dat ze nooit de kans heeft gehad haar werk af te maken. (JS/MM)