Opvangkamp op Lesbos ontruimd
PIKPA-opvangkamp op Lesbos ontruimd: ‘Het slaat nergens op’
Het hing al even in de lucht, maar toch kwam het als een verrassing. Vrijdagochtend ontruimde de Griekse politie PIKPA, een opvangkamp op Lesbos. De plek bood onderdak aan de meest kwetsbare vluchtelingen. Zo verdwijnt een van de laatste autonome opvanginitiatieven in Griekenland.
Beeld van de ontruiming van het PIKPA-opvangkamp.
Lesvos Solidarity
‘Vanochtend om half zeven ben ik in PIKPA aangekomen. Heel het kamp sliep toen nog. Vijf minuten later dook de politie op, met groots machtsvertoon. De gewone eenheden, oproerpolitie, en ook agenten in witte, beschermende COVID-pakken. De oproerpolitie is in colonne het terrein op gemarcheerd. Ik ben hen tegemoet gestapt, heb gevraagd of ze enig juridisch document hadden dat hun toeliet om zomaar binnen te vallen, en wie er het bevel voerde. Maar ik kreeg geen antwoord.’
Aan het woord is Carmen Dupont, een Belgische die al sinds 2017 actief is in PIKPA en binnen de overkoepelende organisatie Lesvos Solidarity. Ze maakte de hele ontruiming vrijdagochtend van begin tot einde mee. ‘Op het moment dat de politie toekwam, waren er nog maar weinig leden van ons team ter plaatse. We bleven aandringen om met de verantwoordelijke te spreken, maar we werden genegeerd. In plaats daarvan kregen we het bevel ons neer te zetten, kalm te blijven en niet meer in het kamp rond te lopen.’
PIKPA werd gerund door Griekse en internationale vrijwilligers, onafhankelijk van enige overheidsinstantie.
Dat kamp in kwestie is PIKPA, al is het woord opvangkamp misschien niet echt op zijn plaats. Het roept beelden op van het kamp in Moria, waar duizenden vluchtelingen opeengepakt zitten in zelfgemaakte tenten en hutjes. PIKPA, gevestigd in een voormalig jeugdvakantiekamp, lijkt daar in de verste verte niet op. De plek ademde rust uit, in een groene omgeving.
Maar het is niet enkel het uitzicht dat het verschil maakt. PIKPA wordt gerund door Griekse en internationale vrijwilligers, onafhankelijk van enige overheidsinstantie. Het kamp voorziet opvang voor de meest kwetsbare vluchtelingen – mensen met een handicap, trauma, of andere ernstige problemen – zonder hen echter in de rol van slachtoffer te duwen, maar kiest voor een proces van participatie.
De bredere organisatie Lesvos Solidarity beheert nog enkele andere initiatieven op het eiland die werken aan projecten met als doel vluchtelingen en eilandbewoners dichter bij elkaar te brengen. PIKPA groeide uit tot een symbool van solidariteit en een concreet model voor een humane manier van opvang.
Beeld van de ontruiming van het PIKPA-opvangkamp.
Lesvos Solidarity
Dat was tot vrijdagochtend. ‘De politie heeft het kamp omcirkeld en afgezet. Ons psychosociaal team, onze advocaat, journalisten… Niemand mocht erin,’ getuigt Carmen. ‘Vervolgens zijn ze van huis tot huis gaan aankloppen om iedereen wakker te maken en hen de ordes te geven hun spullen te pakken. We hebben de politie nog duidelijk proberen te maken dat het hier om erg kwetsbare mensen gaat die je niet op die manier kan ontruimen, maar daar werd geen gehoor aan gegeven. Uiteindelijk hebben ze iedereen op bussen gezet en naar het kamp in Kara Tepe overgebracht. Maar voor veel mensen was dit nog maar eens een traumatiserende ervaring. Een persoon is onwel geworden en naar het ziekenhuis gebracht.’
We hebben de politie nog duidelijk proberen te maken dat het hier om erg kwetsbare mensen gaat die je niet op die manier kan ontruimen.
Het was niet de eerste keer dat PIKPA met ontruiming bedreigd werd. Lokale en regionale overheidsinstanties probeerden al eerder het kamp te sluiten, en in 2018 spande een groep hoteleigenaren een rechtszaak aan, met als voorwendsels dat PIKPA hun omzet zou schaden. Telkens werd een sluiting afgewend.
‘Maar dit was de eerste keer dat de centrale overheid in Athene zich tegen PIKPA keerde. Het bevel om onze plek te ontruimen kwam ditmaal van het ministerie van Asiel en Migratie van minister Mitarachis. We hebben gisteren nog overlegd met de autoriteiten en er is nog een zaak hangende bij het Europees Hof, maar daar heeft men geen rekening mee gehouden.’
Politieke druk uit Athene
Acht jaar geleden werd PIKPA opgericht door een groep geëngageerde bewoners van Lesbos. De financiële crisis woedde in volle hevigheid, de behoefte om te handelen ook. Initieel was de plek bedoeld om onderdak te bieden aan mensen die getroffen waren door de financiële crisis en het bezuinigingsbeleid. Later evolueerde PIKPA naar een opvangkamp voor de meest kwetsbare vluchtelingen die op Lesbos aanspoelden. In die acht lange jaren vonden zo’n 30.000 mensen onderdak of steun bij PIKPA. Op het moment van de ontruiming woonden er 74 mensen, waaronder 33 kinderen.
‘PIKPA was altijd in de eerste plaats een politiek project.’
Er lag geen enkele reden op tafel om dit waardevolle initiatief de nek om te wringen, maar minister Mitarachis deed het toch. Echt verwonderen moet dat niet. PIKPA was een van de laatste, autonome opvanginitiatieven dat overbleef, na de golf van ontruimingen in Athene en Thessaloniki die de _Nea Dimocratia-_regering vorige zomer inzette.
‘Deze ontruiming ligt inderdaad in de lijn van de repressieve agenda van deze regering,’ beaamt Carmen. ‘Ook van Europa trouwens. Een plek zoals PIKPA toont dat je met weinig middelen een waardige opvang aan mensen in nood kan bieden. Dat past niet in het plaatje blijkbaar, want de Griekse overheid en de Europese Unie kiezen volop voor detentie, afschrikking en geweld aan de grenzen.’
‘PIKPA was altijd in de eerste plaats een politiek project, een statement om aan te tonen dat een kamp als Moria hier op Lesbos niet hoeft te bestaan. We willen laten zien hoe mensen in nood menswaardig te behandelen, niet als ongewenste objecten. Dat willen we blijven uitdragen, ook na alles wat er vandaag gebeurd is.’
Beeld van de ontruiming van het PIKPA-opvangkamp.
Lesvos Solidarity
Gevaarlijke retoriek
De ontruiming van PIKPA mag dan gebeurd zijn op bevel van de centrale overheid in Athene, het is wel zo dat op Lesbos, net als op de andere Egeïsche eilanden, de onvrede en spanning onder de lokale bewoners sterk toegenomen is het laatste jaar.
Die onvrede explodeerde eerder dit jaar in februari, toen de overheid probeerde van start te gaan met de bouw van nieuwe, gesloten kampen, en in de nasleep van de brand in Moria op Lesbos. ‘Dat klopt, een deel van de lokale gemeenschap is PIKPA niet genegen,’ aldus Carmen. ‘Dat komt deels door de retoriek van de overheid die bewust onwaarheden verkondigd over plekken als de onze en actief zoekt naar polarisatie.’
Zo werd bijvoorbeeld beweerd dat PIKPA een kraakpand was, wat niet klopt. PIKPA maakt deel uit het netwerk aan opvangplekken en hulporganisaties op Lesvos, en het is onder andere het UNHCR, het vluchtelingenagentschap van de Verenigde Naties dat mensen doorverwijst naar het kamp.
‘Maar de frustraties van de lokale gemeenschap zijn terecht. Athene en Europa laat hen in de steek. Het blijft vaak onderbelicht, maar de deal tussen de Europese Unie en Turkije die vluchtelingen op het eiland houdt, ontwricht ook de gemeenschap hier. Voeg daarbij misinformatie en een ontmenselijking van vluchtelingen, en je krijgt een gevaarlijke cocktail.’
De emoties na de ontruiming zitten nog hoog. Maar dit wordt geen eindpunt. ‘Het slaat nergens op dat een plek als PIKPA ontruimd wordt, terwijl de toestand in het nieuwe Moria schrijnend is. Maar ook Kara Tepe, het kamp waar de mensen na de ontruiming naar toe gebracht werden, moet tegen eind december sluiten. Dat betekent nog meer onzekerheid voor de vluchtelingen die we hier opvingen. Maar we blijven hen ondersteunen. We moeten allemaal nog bekomen van wat er gebeurd is, en ook de manier waarop, maar het is nog maar eens een bewijs dat we moeten voortdoen met het principe van solidariteit concreet vorm te geven.’
In 2016 wonnen de mensen achter het PIKPA-opvangkamp nog de prestigieuze Nansen Refugee Award van UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties.