Portugese economie moet uit diep dal klimmen
Mario de Quieroz
27 oktober 2010
Portugal moet pijnlijke maatregelen nemen om de overheidsfinanciën weer op orde te krijgen en de rust op de financiële markten te laten terugkeren. Volgens de Portugese premier José Sócrates maakt het land de "ergste crisis sinds de jaren tachtig" door.
Portugal verhoogt de belastingen en bezuinigt op sociale zekerheid. Daarmee hoopt het land het begrotingstekort in 2011 terug te dringen tot 4,6 procent. Veel waarnemers betwijfelen echter of de offers voldoende zijn voor de Europese en internationale financiële entiteiten, of de markten.
Minister van Financiën Fernando Teixeira dos Santos presenteerde het pakket maatregelen op 16 oktober en waarschuwde dat Portugal “zijn onafhankelijkheid kan verliezen als het de internationale markten niet kan overtuigen.” Daarmee doelde hij op mogelijke bemoeienis van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) met de situatie.
De onrust in Portugal kan vergeleken worden met die in 1983, toen de openbare financiën van het land leidden tot een interventie van het IMF. Dat resulteerde in extreem harde economische maatregelen. De twee rivaliserende Portugese vakbonden organiseerden deze maand gezamenlijk een algemene staking. Zo’n gezamenlijk staking werd in 1983 voor het laatst gehouden.
Onrealistisch
Analisten wijzen erop dat het IMF al ongevraagd aanbevelingen heeft gedaan aan Portugal, onder meer over het “algemene budget” voor volgend jaar. Het IMF is daarin nog strenger dan de overheid. Vooral de kwetsbaarste groepen in de samenleving zouden geraakt worden door de maatregelen.
De budgetrichtlijnen noemen een belastingverhoging van gemiddeld 20 procent, het hoogste percentage in 27 jaar. Ook zou het salaris voor ambtenaren met 3,5 tot 10 procent omlaag moeten, evenals de bijstand voor arme gezinnen. Verder is er sprake van een belasting op pensioenen. De maatregelen moeten zorgen voor extra inkomsten en een besparing van 15,7 miljard op de overheidsuitgaven.
De regering richt zich op een snelle vermindering van het tekort dat in 2009 hoger was dan 9,4 procent. Dit jaar was het 7,3 procent. Het plan om het tekort in 2011 terug te dringen tot 4,6 procent en in 2012 tot 3 procent, is volgens analisten “onrealistisch”.
Sociaal slagveld
Portugal heeft momenteel een schuld van 162 miljard euro, ongeveer evenveel als het bruto binnenlands product van 2009. Dat bedroeg 169 miljard euro. Alleen al om die schuld terug te betalen, heeft Portugal 28,4 miljard euro nodig in 2011, een bedrag dat gelijk is aan het jaarlijkse budget voor onderwijs.
Politiek links in Portugal ziet de mogelijke bemoeienis van het IMF met het land met angst en beven tegemoet. De voormalig socialistische president Mário Soares (1985-1995) verwacht een “sociaal slagveld” als de strenge budgetplannen worden doorgevoerd. De oorzaak van de crisis ligt volgens hem bij “de markten, die onverzadigbaar zijn, een gevolg van de neoliberale ideologie die markten zodanig verandert dat niemand nog weet wat ze zijn en hoe ze precies werken.” De markt is volgens hem het “middelpunt van alles” geworden. “Van samenlevingen, de politiek, ethiek en de mensen zelf.”
Plaatselijke deskundigen geloven dat Portugal het moeilijker zal krijgen dan Griekenland of Ierland, waar de crisis vergelijkbaar is. Dat komt doordat het bruto inkomen per hoofd van de bevolking in Ierland 30.000 euro is, in Griekenland 22.000 en Portugal slechts 16.000 euro.