Privacy wint van veiligheid in Duits Grondwettelijk Hof

‘Laten we in hemelsnaam niet overdrijven met privacy als de veiligheid op het spel staat’, stelt minister van Justitie Koen Geens (CD&V) gisteren in het Europees Parlement. Zijn uitspraak vat de verschuiving in de publieke opinie na de terreurdaden in Brussel en Parijs goed samen. “Het Belgische 9/11” noemt minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) de Brusselse aanslagen. Meer veiligheidsmaatregelen, slecht nieuws voor de privacy. Safety first: de gelijkenis met (de nasleep van) elf september 2001 is inderdaad treffend.

Vijf dagen eerder heeft het Grondwettelijk Hof in Duitsland de slinger de andere kant laten uitslaan. Het Bundesverfassungsgericht ondermijnt de Duitse anti-terreurwetgeving nochtans niet. Die mandateert de federale recherche om in het kader van terreurverdenkingen telefoongesprekken af te luisteren, bewakingscamera’s te installeren of online activiteiten te volgen. Ook microfoons en camera’s in woningen neerplanten is een optie, al roept dat onvermijdelijk herinneringen op aan de onderdrukkingsmaatregelen van de Stasi, de veiligheidsdienst van de DDR.

Het Hof verklaart echter een deel van de terreurgerelateerde werkwijze van de federale recherche ongrondwettelijk. Zo mag de politie haar verkregen communicatie niet meer in bulk gebruiken. Dat is volgens het Hof een onevenredige inbreuk op het privéleven. Een onafhankelijke instantie moet gesprekken eerst controleren, en enkel de relevante delen overmaken. De Duitse staat heeft twee jaar tijd om de wetgeving aan te passen.

Door de NSA-onthullingen zal vooral de gegevensoverdacht van Duitsland naar de Verenigde Staten geen vanzelfsprekendheid worden.

Geen vrijheid zonder veiligheid. Duitse minister van Binnenlandse Zaken Thomas de Maizière betoogde tijdens de debatten in het Grondwettelijk Hof dat dankzij de anti-terreurwetgeving al meerdere aanslagen verhinderd werden. Hij is duidelijk geërgerd door de uitspraak. Het arrest laat niet zomaar toe dat gegevens gedeeld worden met andere inlichtingendiensten in Duitsland en in niet-EU-lidstaten. Het bestemmingsland moet de data conform de Duitse grondwet behandelen. ‘Dat maakt de strijd tegen internationaal terrorisme niet bepaald gemakkelijker. Maar we moeten er toch mee leven.’ Volgens de Maizière moet de informatie-uitwisseling net verder uitgebouwd worden. Door de NSA-onthullingen zal vooral de gegevensoverdacht naar de Verenigde Staten geen vanzelfsprekendheid worden.

Vingerafdrukken geleakt

Hoe meer gegevens de overheid verzamelt, des te gevaarlijker. Al haar programma’s kunnen gehackt worden door criminelen en vijandelijke landen, of misbruikt worden door de eigen inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Begin deze maand nog werd de paspoortinformatie van vijfenvijftig miljoen Filipijnen online te grabbel gegooid, nadat hackers een verkiezingswebsite van de Filipijnse overheid waren binnengedrongen. Half zo erg was de ongewilde publicatie van data waarachter vijftien miljoen Filipijnse vingerafdrukken schuilen. Zonder unieke overheidssoftware die de gegevens interpreteert, is die data voor elke gewone gebruiker nutteloos.

Bijna tegelijkertijd worden de data van vijftig miljoen Turkse burgers online gezet door overheidskritische hackers. De gegevens dateren van de gemeenteraadsverkiezingen van 2009. Deze recente voorbeelden zullen niet de laatste datalekken zijn: software wordt steeds complexer, dus wordt de kans op kleine foutjes steeds groter. Eens een hacker zo’n fout ontdekt, zit hij in het systeem en kan hij zijn slag slaan.

Tegenover de veiligheidskosten staan de baten van gegevensverwerking. De tijdelijke Kamercommissie Terreurbestrijding heeft een wetsontwerp goedgekeurd om nieuwe databanken op te richten, specifiek rond buitenlandse terroristen en radicale organisaties zoals Sharia4Belgium. Kamerlid Raf Terwingen (CD&V) stelt tijdens de bespreking: ‘Privacy in een onveilige wereld is geen privacy.’ Volgens het privacymanifest van Rob Wijnberg en Maurits Martijn uit 2013, toen de discussie rond privacy ook oplaaide door het NSA-schandaal, is er geen sprake van een tegenstelling: ‘Het meeste van wat we denken, voelen en ervaren is het grootste deel van de tijd privé.’ Ondanks de buitenwereld.