Hindoenationalisme viert overwinning in Ayodhya, India
Rama-tempel vervangt verwoeste moskee: religieuze symboliek en politieke dominantie
Bijna tweehonderd jaar strijd tussen moslims en hindoes om een heilige plek in Centraal-India wordt op 5 augustus 2020 definitief beslecht. Premier Modi legt in Ayodhya de eerste steen voor een nieuwe hindoetempel en toont zo opnieuw de macht van zijn hindoenationalistische beweging.
Een schaalmodel van de nieuwe Rama-tempel in Ayodhya is al jarenlang te bezichtigen
Woensdag 5 augustus is een bijzondere dag voor het hindoenationalisme in India. In een door corona erg spaarzame ceremonie zal premier Narendra Modi, samen met enkele andere radicale hindoenationalistische voormannen, de eerste steen leggen voor een nieuwe tempel in het stadje Ayodhya.
Ayodhya is met zijn half miljoen inwoners een relatief kleine stad in de deelstaat Uttar Pradesh. Dat de stad een bijzondere betekenis heeft voor de hindoe-meerderheid in India, blijkt al uit het feit dat er niet minder dan 750 tempels staan. Het religieuze, economische en politieke leven van Ayodhya draait echter niet om de opvallende veelheid en verscheidenheid aan tempels, maar om die ene tempel die er nog níet staat.
De kleine stad Ayodhya telt 750 tempels, maar alles draait om die ene tempel die er nog niet staat
De Rama-tempel komt op de plek waar een volksmassa in 1992 een moskee afbrak, omdat die op de plaats zou staan waar Rama geboren werd en waar een tempel zou gestaan hebben in de periode voor de mogolheersers Indië veroverden. Daarmee eindigt bijna tweehonderd jaar juridische, politieke en ideologische strijd tussen moslims en hindoes over die ene heilige plek in een klinkende overwinning voor het hindoenationalisme.
De lange termijn
In 1822 stelde een zekere Hafizullah voor een rechtbank in Ayodhya dat de Babri-moskee er gebouwd was op de plek waar Rama geboren was. Op die plek zou bovendien de Ram Janmabhoomi-tempel gestaan hebben, de tempel van de geboorteplaats van Rama. Dertig jaar later leidde dat tot de eerste gewelddadige rellen tussen hindoe- en moslimactivisten.
Eigenlijk loopt die rechtszaak anno 2017 nog steeds. De eindeloze en uitzichtloze juridische procedure is door de jaren heen steeds meer koren op de molen geworden van militante hindoebewegingen die politieke erkenning en macht nastreven op basis van een diep ressentiment tegen de eeuwenlange bloedige overheersing door de mogols, van oorsprong Centraal-Aziatische moslimdynastieën, en tegen de Britten, die een actieve missionering door christelijke kerken voorstonden.
De eerste rechtszaak werd in 1822 aangespannen, de finale uitspraak viel in december 2019
Op 6 december 1992, een kwarteeuw geleden, ontspoorde de massamobilisatie rondom de afwezige Ramatempel in de bestorming en de verwoesting van de Babri-moskee. Sindsdien staat het Ramaschrijn er tussen de resten van een moskee die de facto onbruikbaar geworden is, en wordt het geschil opnieuw via juridische weg uitgevochten. Het Opperste Gerechtshof stelde eind maart 2017 dat de zaak het best buiten het gerecht om geregeld zou worden, aangezien het in zaken van geloofsovertuiging ‘geen wetenschappelijke uitspraak’ kon doen.
In december 2019 sprak het Opperste Gerechtshof toch uit door te site van de vernielde moskee over te dragen aan de hindoe-comités die er een tempel voor Rama willen bouwen. Tegelijk moest de overheid een aanzienlijke site binnen de gemeentelijke grenzen van Ayodhya voorzien voor de bouw van een nieuwe moskee. Die uitspraak staat niet los van het feit dat het hele staatsapparaat de voorbije jaren in handen gekomen is van hindoenationalistische partijen en bewegingen.
Ram Rajya: het rijk van de goddelijke en rechtvaardige koning
Rama is een van de centrale goden in het enorme pantheon van goden en godinnen van het hindoeïsme. Hij is de centrale figuur in de Ramayana, een van de epische mythen die de Indiase cultuur definiëren, en die in wezen gaat over de strijd tussen goed en kwaad, en over de vraag wat goed en ethisch bestuur is. Ram Rajya is dan ook tegelijk een mythisch verleden én een beloofde toekomst van voldragen rechtvaardigheid in maatschappelijke orde en politiek bestuur. Heel veel hindoes gaan ervan uit dat de god Rama een historische koning was in een Centraal-Indisch koninkrijk met Ayodhya als hoofdstad. Wetenschappers zijn daar minder zeker van.
Rama’s rijk op aarde is tegelijk een mythisch verleden én een beloofde toekomst van rechtvaardigheid
C. Rajagopalachari, een van de naaste medewerkers van Mahatma Gandhi, schreef een eigen versie van de Ramayana, omdat het volgens hem onmogelijk is de Indische cultuur te begrijpen zonder het epos te lezen. ‘Als we de eigenheid van ons land willen bewaren, is een diepgaande kennis van ons verleden noodzakelijk’, zei Rajagopalachari. Ook Gandhi zelf noemde de Ramayana tijdens zijn Zuid-Afrikaanse periode al de beste afspiegeling van ‘de algemene geest van India’. Het belang van Rama is trouwens niet beperkt tot India: ook in Bali, Thailand en Cambodja is de Ramayana een heel populair epos dat vaak opgevoerd wordt, en de koningen van Thailand kiezen in de regel ook voor Rama als hun rituele vorstennaam. Bhumibol Adulyadei, bijvoorbeeld, was Rama IX, zijn zoon Maha Vajiralongkorn is Rama X.
Het belang van Rama voor een heel brede sectie van mensen en gemeenschappen die zich hindoe voelen, maakt de stad Ayodhya -volgens de legende de geboorteplaats van Rama- zo belangrijk. En andersom: door de strijd om een tempel te bouwen op de geboorteplaats van Rama in Ayodhya, waar gedurende eeuwen een moskee stond, wordt de religieuze toewijding succesvol vertaald in politieke mobilisatie.
Een goede illustratie van het belang van Rama, is de poging van de seculiere oppositiepartij Congress, geleid door de Gandhi-familie, om zich ook achter de bouw van de tempel te scharen. Priyanka Gandhi-Vadhra, dochter van Sonia Gandhi en partijleider in de deelstaat Uttar Pradesh, zei deze week dat Rama in iedereen en in alles zit, en dat de eerstesteenlegging een moment van eenheid, broederschap en culturele harmonie zou moeten zijn. Een andere Congressleider beloofde 11 zilveren stenen voor de tempel om daarmee het belang van de godheid en deze tempel te onderlijnen.
Overigens liggen de onderdelen van de tempel al jaren klaar in Ayodhya. Ze zijn gemaakt op verschillende plaatsen in India en werden gedurende decennia gedoneerd en getransporteerd door hindoepelgrims. Het was na een van die pelgrimages in 2002 dat er in Gujarat een treinstel in brand gestoken werd, waarbij 59 pelgrims omkwamen. De rellen die daarop volgden maakten wellicht 2000 doden onder de moslimbevolking van Gujarat. Het feit dat toenmalig deelstaatpremier Narendra Modi niet optrad tegen de rellen kostte hem jarenlang politiek krediet, nationaal en internationaal.
Van religieuze diversiteit naar politieke stroomlijning godsdienst
Volgens journaliste Manjula Lal, auteur van Ram Rajya. A Journey Through U.P. Politics, is het de uitdrukkelijke bedoeling van de hindoenationalisten om Rama een echt centrale rol te geven in de gepolitiseerde religie die ze nodig achten om van India een assertieve grootmacht te maken. Dat zou in elk geval helpen verklaren waarom de politieke beweging zo veel politiek kapitaal ingezet heeft op de bouw van de Ram Janmabhoomi tempel in Ayodhya.
‘De échte moeilijkheid voor het hindoenationalisme ligt in het controleren van de religieuze overtuigingen, de culturele gebruiken en de honderden miljoenen levens die samen het hindoeïsme uitmaken. De enorme diversiteit aan goden en gebruiken die hindoes erop na houden worden door hindoenationalistische ideologen meestal gezien als zwaktes in hun strijd tegen monotheïstische religie als christendom en islam.
‘Wie een sterke natie wil bouwen op religieus-culturele gronden, heeft een rechtlijnige en mobiliserende religieuze cultuur nodig.’
Dat is de achtergrond waartegen de inzet voor de Rama-tempel in Ayodhya gezien moet worden, zegt Manjula Lal: ‘De politieke massamobilisatie kan de cultus van Rama laten primeren op de vele andere goden, zonder die evenwel uit te schakelen, en daardoor kan ook de Ramayana uitgroeien tot dé heilige tekst bij uitstek, zonder de Veda’s, Oepanisjaden, Poerana’s en de Mahabharata helemaal te vergeten. Wie een sterke natie wil bouwen op religieus-culturele gronden – en dat is nodig –, die heeft een rechtlijnige en mobiliserende religieuze cultuur nodig.’
Dr. Sunita Sastri is helemaal klaar voor een hindoeïsme waarin de Ramayana centraal staat. Die tekst is namelijk haar academische expertise. Haar beschrijving van Ram Rajya, een wereld onder de heerschappij van Rama, klinkt wel eerder bijbels-poëtisch dan wetenschappelijk. ‘Er is geen lijden en geen ongelijkheid, geen hiërarchie en geen bekering, geen ziekte en geen geweld onder Ram Rajya. Iedereen is mooi en iedereen is gezond, iedereen is welvarend en iedereen is verstandig, iedereen heeft land en iedereen is gelukkig.’
Ze besluit: ‘De echte heerschappij van Rama zal er niet komen door verkiezingen of politieke partijen, maar door een diepgaande verandering in het gedrag van mensen. We moeten af van de imitatie van het Westen en durven kiezen voor onze eigen cultuur.’