Recordaantal mensen beroept zich op voedselhulp tijdens coronacrisis

Vrijwilligers organiseren een inzamelingsactie voor voedselbank. In 2020 kwamen in totaal 112.500 mensen ‎aankloppen bij Foodsavers. Dat is een stijging van meer dan een kwart sinds 2019.

Pascal Maramis / Flickr (CC BY 2.0)

De coronapandemie heeft gezorgd voor een recordaantal mensen in armoede die beroep ‎moeten doen op voedselhulp in België. De Belgische organisatie Foodsavers trekt aan de alarmbel: in 2020 stond ze zo’n 27 procent ‎meer mensen te hulp dan het jaar voordien.‎ Ze vinden er meer dan enkel een maaltijd: ‘Ik ga erheen om de eenzaamheid te doorbreken.’

In 2019 hielp Foodsavers, dat voedseloverschotten ophaalt bij supermarkten, veilingen en bedrijven en verdeelt onder driehonderd lokale organisaties, 88.700 voedselzoekers uit de nood. In 2020 kwamen er in totaal 112.500 mensen ‎aankloppen bij die organisaties. Dat is goed voor een stijging van meer dan een kwart.

Ook opvallend is de ‎stijging van ongeveer een derde in het totaal aantal uitgedeelde voedseloverschotten. Hieruit kunnen we afleiden dat mensen in armoede door de coronacrisis in minder goede levensomstandigheden terechtgekomen zijn. Het is bovendien een indicatie van de algehele toename van mensen in armoede.

Voedselbedeling wordt steeds populairder. Ook dat kan een indicatie zijn van toenemende armoede.

Foodsavers ontstond slechts enkele jaren geleden, omstreeks 2015, als gezamenlijk initiatief van ‎lokale overheden. Op zeer korte tijd is het initiatief enorm populair geworden. Ook dat kan een indicatie zijn ‎van de groeiende nood aan voedselhulp. De coronacrisis heeft de organisatie ‎voor velen onmisbaar gemaakt.‎

De alsmaar groeiende vraag naar voedselhulp heeft een grote druk op de organisatie gezet. Foodsavers kan ondertussen wel rekenen op 2,8 miljoen euro extra middelen van de Vlaamse regering, verspreid over vier jaar.‎ Hiermee willen ze inspelen op de groeiende nood aan voedselhulp en meer voedselverspilling voorkomen.

Alsmaar meer voedselhulp nodig

De scherpe stijging in het aantal bezoekers is een tendens die zich ook bij andere voedselbedelers afspeelt. De ‎voedselbanken, bijvoorbeeld, melden een gemiddelde stijging van 6 procent in het aantal bezoekers en ‎‎24 procent in het aantal verstrekte maaltijden in 2020. Dat komt neer op een maandelijks gemiddelde van ‎‎175.402 bezoekers.

Op een jaar tijd hebben de voedselbanken 42 miljoen maaltijden verstrekt. In de piekperiode klom ‎het totaal aantal bezoekers zelfs met 15 procent in vergelijking met 2019, goed voor zo’n 195.000 ‎maandelijkse bezoekers in totaal.‎

Het totale aantal mensen dat zich regelmatig beroept op voedselhulp steeg de afgelopen jaren gestaag. Alleen kregen de voedselbanken en organisaties als Foodsavers te maken met een ‎opvallend forsere stijging vanaf april 2020, het begin van de pandemie.‎

‘Deze ongekende ‎cijfers weerspiegelen de economische impact van de gezondheidscrisis op een deel van de ‎Belgische bevolking, dat nu in grote onzekerheid is gestort’, stelt ‎Jef Mottar, afgevaardigd bestuurder van de Belgische Federatie voor Voedselbanken (FBVB) in Vilt.

‘De vraag naar voedselhulp is duidelijk gestegen en we zien hierin voorlopig geen kentering’, zegt Caroo Torfs, projectmedewerker bij Foodsavers, in De Wereld Morgen. ‘De ‎economische crisis veroorzaakt door corona raakt vooral de zwaksten onder ons. Dat merken wij ‎heel sterk.’

‘Samen met de steun ‎van de lokale overheden en soms ook met projectmiddelen, maakt deze 2,8 miljoen euro aan ‎extra middelen het mogelijk om de sociale distributieplatformen verder uit te bouwen. Het is de ‎bedoeling dat voedselondersteuning voor mensen in armoede steeds kan verzekerd worden én ‎dat nog meer voedselverspilling kan worden tegengegaan’, belooft ze.‎

Tijdelijke oplossing

Hoewel meer middelen voor voedselhulp zeer welkom zijn, ‘mag voedselhulp enkel gezien worden als tijdelijke oplossing’, zegt Heidi Degerickx, algemeen coördinator bij Netwerk tegen Armoede. ‘Voedselhulp is goed in tijden van nood, maar geen structurele oplossing in de strijd tegen armoede.’

‘Als mensen in armoede voldoende inkomen zouden hebben, zouden ze niet aangewezen zijn op voedselhulp. Een structurele maatregel die heel wat mensen wel zou vooruithelpen, is een verhoging van de laagste inkomens tot aan de Europese armoedegrens’, voegt Degerickx toe.

‘Ik ga er niet alleen om eten te halen maar ook voor sociaal contact om de eenzaamheid te doorbreken.’

Sinds de coronacrisis kregen veel mensen in armoede bovendien te maken met extra controles en strengere voorwaarden om in aanmerking te komen voor voedselhulp. Dat heeft voor velen de drempel om naar een voedselbank te gaan sterk verhoogd.

‘Ik ga er niet alleen om eten te halen maar ook voor sociaal contact om de eenzaamheid te doorbreken’, vertelt een anonieme getuige bij Netwerk tegen Armoede. ‘Een controleur van de stad stond bij de voedselbank om alles extra te controleren. Wie te veel verdient, mag geen gebruik maken van de voedselbank. Daar was ik wat bang voor. Alleen daarom zou ik niet meer willen gaan. ’

Steeds meer voedsel gered

Wereldwijd gaat ongeveer een derde van al het voedsel voor menselijke consumptie verloren of ‎wordt verspild. Dat is enorm, want de voedselproductie en landbouw zijn verantwoordelijk voor zo’n 25 tot 30 procent ‎van de totale uitstoot van broeikasgassen.

Verspild, rottend voedsel genereert op zijn beurt het extra schadelijke methaangas. Om nog maar te zwijgen van al de verspilde ‎grondstoffen, energie en water nodig om voedsel te produceren.‎

In België werden sinds 2018 al zeker zo’n vijf miljoen maaltijden gered ‎van de afvalhoop.

Sinds de ‎coronacrisis steeg het aantal voedseloverschotten dat Foodsavers gedoneerd kreeg aanzienlijk. In Antwerpen zag de organisatie het aantal zelfs verdubbelen. Door de sluiting van de horeca zaten veel bedrijven met grote overschotten ‎aan voedsel. Op deze manier kunnen deze bedrijven mee voorkomen dat zij grote ‎hoeveelheden voedsel nodeloos verspillen.‎

Steeds meer mensen lijken stilaan warm te lopen voor het concept van voedseloverschotten ‎op te kopen en van de afvalberg te redden. Dankzij de groeiende populariteit van apps als Too ‎Good To Go en sinds kort ook Phenix werden in België al zeker zo’n vijf miljoen maaltijden gered ‎van de afvalhoop sinds 2018.

Op zulke apps kunnen bedrijven dagelijks hun voedseloverschotten ‎aanbieden en verkopen aan een verminderde prijs. In België gebruiken ongeveer zo’n anderhalf miljoen mensen Too Good To Go. Via die app kopen ze overschotjes voor een derde van de originele prijs op bij ongeveer ‎‎4000 bedrijven. ‎In de rest van Europa kende Phenix ook al veel succes: sinds hun opstart kon de app al 44 miljoen maaltijden redden.

Wat brengt de toekomst?‎

Of applicaties werkelijk de afvalberg zullen doen slinken, valt af te wachten. De coronacrisis lijkt alvast te hebben bijgedragen tot een grotere bewustwording wat ‎betreft voedselverspilling. Anderzijds heeft de pandemie ook meer nood aan voedselhulp veroorzaakt, zoals blijkt uit de cijfers van Foodsavers en de FBVB. ‎

De coronacrisis heeft in sommige opzichten wel een positieve impact op het klimaat gehad. Zo viel Earth Overshoot Day in 2020 enkele weken terug, naar 22 augustus. Dat is de dag waarop we alle grondstoffen hebben verbruikt die de Aarde op één jaar kan produceren. In 2021 kwam Earth Overshoot Day wel weer een pak vroeger in het jaar te liggen, op 29 juli.

Aangezien zulke positieve effecten van de coronacrisis al zijn teruggedraaid, kan ook de huidige collectieve belangstelling voor de voedselproblematiek van korte duur zijn. Ondertussen zal het aantal mensen in armoede dat ‎voedselhulp nodig heeft naar alle waarschijnlijkheid verder blijven stijgen.‎