Bij extreme droogte wordt alles ontvlambaar. Verwacht sociale explosies

Water is hét natuurelement dat ons de komende jaren confronteert met de gevolgen van de klimaatverandering.

José Manuel Suárez​

De uitzonderlijke periode van droogte in eigen land maakt ons weer even bewust van het belang van water. In heel wat landen speurt men momenteel angstvallig de hemel af. MO* brengt een overzicht van de wereldwijde watercrisis die de mensheid het komende decennium voor een grote uitdaging plaatst.

Met een verbod op het besproeien van het gazon, het wassen van de wagen en het vullen van het zwembad kwamen we behoorlijk ongeschonden door de droogte (van 2018, red.). We werden er even aan herinnerd dat water een schaars goed is, maar stonden nog ver van scenario’s zoals die in Kaapstad begin 2018.

De metropool van bijna drie miljoen inwoners was een druppel verwijderd van zero day, de dag waarop de stad volledig zonder water komt te zitten. Ook Sao Paulo in Brazilië zag haar watervoorraad in 2015 onder de capaciteit van 4% slinken.

Eén op vier grote steden dreigt zonder water te vallen.

Waterschaarste is voor 60% van de wereldbevolking nu al een bedreiging. Sao Paulo en Kaapstad zijn zeker niet de enige steden die de komende jaren hun waterbevoorrading onder de loep moeten nemen. Van de 500 grootste steden van deze aardbol kampt één op vier met waterstress. Dit wil zeggen dat ze niet in staat zijn om aan de vraag naar drinkbaar water te voldoen.

Snel groeiende miljoenensteden als Mexico-Stad, Beijing, Cairo en Jakarta kunnen nog voor 2025 hun zero day beleven. Maar ook dichter bij huis kunnen steden als Moskou, Londen en Istanbul tegen 2025 de vraag aan bruikbaar water niet meer bijhouden. Zonder structurele maatregelen worden deze steden tegen 2040 met ernstige watercrisissen geconfronteerd.

Volgens de VN zal de vraag naar water tegen 2030 wereldwijd met 40% zijn toegenomen. Klimaatverandering, economische prognoses, veranderingen in consumptiegedrag en de wereldwijde bevolkingsgroei zetten de waterbevoorrading onder druk.

Droogte bedreigt voedselvoorraad

El Niño, een sterke opwarming van de Stille Oceaan zorgt wereldwijd voor opvallende weersveranderingen

Creative Commons​

In eigen land kunnen boeren die hun oogst zien opdrogen nog tot eind 2024 een beroep doen op het (afgebouwde) rampenfonds. De winkelrekken zullen bij schaarste worden aangevuld met extra geïmporteerde producten. Droogte zal u vermoedelijk geen boterham minder doen eten.

De droogte, die niet enkel Zuid-Afrika, maar gans zuidelijk Afrika begin 2018 zo hard trof, zindert langer door. In het zuiden van Madagaskar, in Lesotho en ook in bepaalde delen van Mozambique zijn de inkomens ernstig gedaald. Bovendien stijgt de lokale marktprijs voor levensmiddelen door de mislukte oogst als gevolg van de droge jaarwisseling.

In combinatie met politieke instabiliteit vormen opeenvolgende droogtes en verwoestijning een explosieve cocktail, zo leert de ervaring ons. Extreme droogte kan in de meest kwetsbare regio’s daardoor al snel levensbedreigend worden.

Code oranje werd de afgelopen weken in België bekend als het signaal om uw gazonsproeier even dicht te draaien. In VN-terminologie betekent code rood of oranje dat droogte een acuut en levensbedreigend gevaar meebrengt voor de volksgezondheid (rood), of het dreigt te worden (oranje).

El Salvador werd in de zomer van 2018 door de VN oranje ingekleurd. Extreme droogte en recordtemperaturen van boven de 40 graden Celsius deden al 90.000 ton maïs verloren gaan. Maïs is één van de belangrijkste landbouwproducten van het land.

Code rood werd afgekondigd voor Mauritanië en Afghanistan, waar de aanhoudende droogte nu al voor levensbedreigende voedseltekorten zorgt. Een half miljoen Mauritaniërs lijdt onder voedselschaarste. In Afghanistan bedreigt de extreme droogte de voedselbevoorrading van twee miljoen inwoners.

El Niño verlengt al drie jaar op rij de periode van droogte in Oost-Afrika.

In enkele regio’s van de hoorn van Afrika is code rood nu al drie jaar van kracht (zie kader voor update). El Niño, een sterke opwarming van de Stille Oceaan die wereldwijd voor opvallende weersveranderingen zorgt, verlengt de periodes van droogte in grote delen van Oost-Afrika.

Update 19 mei 2022

Het einde van die code rood lijkt erg veraf. Eind 2021 waarschuwden wetenschappers voor een ongeziene droogte in de Hoorn van Afrika in 2022. Een voorspelling die ondertussen lijkt uit te komen, aldus het VN-Milieuprogramma UNEP. Sinds 2015 maakt El Niño een deel van Ethiopië en Somalië afhankelijk van voedselhulp. Droogte is sinds 2015 ook een uitdaging voor de voedselveiligheid in Zuid-Soedan. De combinatie met het voortdurend conflict in het jonge land maakt bijna vier miljoen inwoners van voedselhulp afhankelijk.

Ook in Kenia verdubbelde in 2018 het aantal inwoners dat met voedseltekorten geconfronteerd wordt van 1,3 naar 2,7 miljoen. Droogte en extreem weer deden dit jaar de maïsproductie 99% onder het gemiddelde belanden. De voedselcrisis lijkt ook daar nog niet onmiddellijk afgewend.

Van watersnood naar waternood

Extreme weersomstandigheden confronteren andere regio’s in de wereld dan weer met een teveel aan water, of watersnood, in plaats van -nood. In Cambodja brak een dam door de uitzonderlijk zware regenval. Acht dorpen werden er in de zomer van 2018 van de kaart geveegd.

Ook in de Chinese provincie Gansu staat het water nog steeds aan de lippen. De aanhoudende regen trof al 1,3 miljoen Chinezen. Meer dan 200.000 inwoners moesten hun huizen verlaten en 40.000 hectaren landbouwgrond liep schade op.

Deze zomer zorgt een teveel aan water ook voor overstromingen en landverschuivingen in Georgië, Mongolië, Ivoorkust, Myanmar, de Filipijnen en Sri Lanka.

Aan water is er in deze landen geen gebrek. Aan drinkbaar en onbezoedeld water dan weer wel. Akkers liggen er verwoest bij en ontheemden worden de komende maanden afhankelijk van noodhulp. Waterzakjes komen in deze regio’s dus zeker van pas.

Eén op vier grootsteden kampt met waterstress

Andrew Hart​

Water, een belegging voor de toekomst

Water is hét natuurelement dat ons de komende jaren zal confronteren met de gevolgen van de klimaatverandering. Het witte goud gedraagt zich steeds minder voorspelbaar en de vraag blijft wereldwijd toenemen.

België heeft in vergelijking met haar buurlanden een erg hoge watervoetafdruk. De levensstijl van de gemiddelde Belg vraagt 7400 liter per dag, per persoon.

Slechts een fractie van ons watergebruik bestaat uit huishoudelijk verbruik.

Slechts een fractie van ons waterverbruik, 100 liter om precies te zijn, bestaat uit het huishoudelijk verbruik. De productie en het transport van de kleren die we dragen, de toestellen die we gebruiken en het eten dat we consumeren, slokt de rest op.

Waar en wanneer de regen uit de lucht valt is steeds moeilijker te voorspellen. Maar gelukkig rest ons nog een zee aan mogelijkheden om beter met ons water om te springen.

nvdr: In de originele versie van dit artikel schreven we dat ‘in eigen land kunnen boeren die hun oogst zien opdrogen een beroep doen op het rampenfonds.’  Deze zin werd in de update gewijzigd omdat sinds januari 2020 dit rampenfonds gradueel wordt afgebouwd en eind 2024 ophoudt te bestaan.