Regering-De Croo gaat handelsakkoorden voortaan niet meer slaafs goedkeuren

In de loop der jaren zijn sociale en vooral ecologische kwesties een belangrijkere rol gaan spelen in handelsdiscussies. Het federale regeerakkoord doet ons land aansluiten bij die evolutie.

Center for Data Innovation

De regering-De Croo zal door de Europese Unie onderhandelde handelsakkoorden niet langer slaafs ondertekenen. Ze worden op Belgisch niveau tegen het licht gehouden op sociaal, ecologisch en fiscaal gebied. Toch moet België ook een betrouwbare Europese partner blijven. Dat wordt een evenwichtsoefening.

Een regeerakkoord geeft niet altijd meteen zijn geheimen prijs. In zo’n tekst zitten onderhandelde evenwichten die voor de buitenwereld niet meteen te ontcijferen zijn.

Het zijn de onderhandelaars zelf die de sleutels in handen hebben om het akkoord te lezen zoals het volgens hen hoort gelezen te worden. Dat is zeker het geval voor de passage over de handels-en investeringsakkoorden. Op het eerste gezicht staat daar een heel sterke verklaring die erop zou neerkomen dat België geen handels-of investeringsakkoorden meer kan afsluiten met China of met de Verenigde Staten onder president Trump.

We citeren: ‘We steunen actief de Europese aanpak om via handelsakkoorden hoge sociale en milieustandaarden (fundamentele normen van de ILO, verenigbaarheid met het akkoord van Parijs, toepassing van de fiscale transparantiecriteria van de OESO, etc.) als basis te nemen voor onze relaties met derde landen. België accepteert dan ook enkel nieuwe handels- en investeringsakkoorden waar deze standaarden bindend en afdwingbaar zijn.’

Concreet betekent dit dat van handelspartners wordt verwacht dat ze de fundamentele arbeidsnormen van de IAO (de Internationale Arbeidsorganisatie) accepteren. Deze organisatie van de Verenigde Naties bepaalt arbeidsnormen en promoot fatsoenlijk werk voor iedereen.

‘De passage was bij ons niet onopgemerkt gebleven. We maakten ons al wat zorgen.’

Daarnaast moeten eventuele handelspartners ook het klimaatakkoord van Parijs naleven evenals de fiscale transparantiecriteria van de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling). De OESO houdt zich bezig met de economische en financiële vraagstukken van onze tijd. Sinds de financiële crisis van 2008, ziet de organisatie toe op de versterking van fiscale transparantie door middel van internationale afspraken.

Deze passage kan grote gevolgen hebben. China en de Verenigde Staten voldoen immers niet aan de gestelde voorwaarden. Sluit België dan nooit meer een handelsverdrag met China of de Verenigde Staten? ‘De passage was bij ons niet onopgemerkt gebleven. We maakten ons al wat zorgen,’ erkent Gilles Suply van de Vlaamse werkgeversorganisatie Voka. ‘Onze bedrijven hebben nood aan zo’n investeringsakkoord dat hen meer kansen biedt in China. Het zou spijtig zijn mocht België zoiets blokkeren.’

Het zijn in de eerste plaats de fundamentele arbeidsnormen die in China voor problemen zorgen. Voor Beijing is vooral de vrijheid van vereniging een struikelblok. Dit principe waardoor werknemers en werkgevers het recht hebben zich te verenigen en hun belangen collectief te verdedigen, is niet onderhandelbaar voor de Chinese communistische partij. In China wordt in feite slechts één vereniging (op enige schaal) toegestaan en dat is de Communistische Partij. Ook in India komt de vrijheid van vereniging de jongste tijd onder druk — onlangs werd Amnesty International er belet het werk verder te zetten. En wat met de Golfstaten? Het is een uiterst belangrijke exportmarkt voor de Europese Unie, maar ook daar is vrijheid van vereniging niet evident.

Een tweede probleem is dat momenteel honderdduizenden Oeigoeren ‘heropgevoed’ worden in China. De Oeigoeren zijn een moslimminderheid in de westelijke provincie Xinjiang. Met ongeveer elf miljoen zijn de Oeigoeren een van de grootste minderheden in China. Onder het mom dat ze religieus extremisme wil aanpakken, sluit de Chinese overheid deze mensen op in heropvoedingskampen, waar ze ideologisch en gedragsmatig worden ‘heropgevoed’. Een deel van hen verricht ook dwangarbeid in fabrieken. Het verbod op dwangarbeid is een van de vijf fundamentele arbeidsnormen van de Internationale Arbeidsorganisatie waarvan sprake. Ook dat vormt dus een obstakel voor het ondertekenen van een commercieel verdrag met China.

Ook met de Verenigde States zou ons land geen akkoord meer kunnen afsluiten zolang Donald Trump president blijft en de Verenigde Staten dus buiten het klimaatakkoord van Parijs blijven. Dat zou onder mogelijk nieuw president Joe Biden wellicht veranderen. Die gaf al dat onder zijn presidentschap een terugkeer naar het klimaatakkoord waarschijnlijk zou zijn.

Wordt De Croo de nieuwe Magnette?

Betekent dit alles nu dat premier De Croo binnenkort in zijn eentje het investeringsakkoord met China zal tegenhouden, zoals Paul Magnette in oktober 2016 als Waals minister-president weigerde om het CETA-verdrag met Canada goed te keuren?

Het regeerakkoord, en dan vooral een paragraaf die er kwam onder druk van Groen, lijkt te impliceren van wel. Er werd uren onderhandeld over de kwestie, en er werd dan ook voor een tegenwicht gezorgd. De volgende zin in het regeerakkoord stelt meteen: ‘De federale regering toont zich een betrouwbare partner in het ratificeren van handelsakkoorden.’

Vermits de Europese Unie in feite de bevoegdheid heeft om dit soort akkoorden te onderhandelen, betekent ‘een betrouwbare partner zijn’ dat je de EU niet in de rug schiet als ze na jaren onderhandelen tot een akkoord komt. En dat de Belgische regering en parlement gewoon volgen? Dat is de positie van de liberale partners in de regering.

De twee passages gaan twee verschillende richtingen uit en belichamen de verschillende posities binnen de regering. Hoe zal er dan concreet mee worden omgegaan? De volgende passage geeft een idee: ‘Verdragen die reeds ondertekend werden, zullen ter ratificatie worden aangeboden ter bespreking in het parlement aan de hand van een impact-assessment waarbij de algemene belangen van de economie en, in het bijzonder, het hoofdstuk inzake duurzame ontwikkeling, moet worden geëvalueerd.’

Niet meer slaafs volgen

Bogdan Vanden Berghe, politiek directeur van Groen, licht het als volgt toe: ‘Binnen de regering zal dit een politieke discussie blijven. Het betekent in elk geval dat ons land niet zomaar slaafs elk akkoord zal ondertekenen. Door dit regeerakkoord kunnen we de discussie aangaan en sluiten we ons niet per definitie aan bij het Europese standpunt. Dat is nieuw.’

‘Door dit regeerakkoord kunnen we de discussie aangaan en sluiten we ons niet per definitie aan bij het Europese standpunt. Dat is nieuw.’

De concrete toepassing van het beleid zal ongetwijfeld van machtsverhoudingen en belangen afhangen. ‘Van Vietnam hebben we inderdaad toegevingen kunnen bekomen tijdens de onderhandelingen over het handelsakkoord. Maar Vietnam is China niet. Het is naïef te denken dat wij China de vrijheid van vereniging kunnen opleggen,’ aldus Gilles Supply van VOKA.

Het zal er ook van afhangen of België alleen staat of samen met andere lidstaten een vuist kan maken. Frankrijk en Duitsland hebben al aangegeven dat ze het akkoord met de Mercosur (vier Latijns-Amerikaanse landen) niet zullen bekrachtigen zolang Brazilië zijn destructieve beleid ten aanzien van het Amazonewoud niet bijstuurt. In die omstandigheden wordt het voor België makkelijker om eveneens die houding aan te nemen.

Het probleem zal zich in de toekomst misschien ook minder stellen omdat de Europese Unie gaandeweg ook zelf meer belang is gaan hechten aan de projectie van (zijn) sociale en ecologische normen in de wereld, en aan het bestaan van een eerlijk speelveld op sociaal en ecologisch vlak.

Sven Biscop, professor Internationale Politiek aan de UGent legt uit: ‘Het Belgische standpunt gaat niet per se in tegen de Europese dynamiek. De EU neemt de laatste tijd steeds vaker een assertieve houding aan ten opzichte van China. Vroeger accepteerden we China’s agressieve beleid in binnen- en buitenland, nu verwachten we toegevingen in de handelsverdragen. Voor wat hoort wat.’

Toch weet ook Biscop dat de kans dat China zich nu zal plooien naar de normen gering is. ‘We moeten realistisch zijn. China gaat niet opeens rechten geven aan de Oeigoeren of zich terugtrekken uit Hongkong. Hun binnenlandse koers zullen ze niet wijzigen, hoe graag Europa dat ook zou willen.’

Het stuk over de handelsakkoorden is, al bij al, een opmerkelijke passage in het regeerakkoord. Het valt af te wachten wat de passage concreet zal betekenen als er dossiers op tafel komen. Els Hertogen, directeur van 11.11.11, is alvast opgetogen: ‘Het is de sterkste formulering die we tot nu toe in een regeerakkoord hierover hebben gelezen. Dit kan meteen toegepast worden op een belangrijk dossier dat nu voorligt: het Europese handelsakkoord met de Mercosur-landen, waarvan vooral Brazilië en Paraguay het niet zo nauw nemen met deze normen.’

Een ding is duidelijk: In de loop der jaren zijn sociale en vooral ecologische kwesties een belangrijkere rol gaan spelen in handelsdiscussies. Het federale regeerakkoord doet ons land aansluiten bij die evolutie.