Repatriëring, wat moet dat kosten?

Een harde terugkeeraanpak schrikt kandidaat-asielzoekers af volgens communicatie-expert Peter Frans Anthonissen, communicatie-expert en specialist in reputatiemanagement. Hij vindt dat België zich gedraagt als een watje wanneer het op terugkeerbeleid aankomt. Dat stond te lezen in Het Nieuwsblad. Antonissen vindt dat de overheid de mensen die hier niet thuishoren onder politiebegeleiding op vliegtuigen en bussen moet zetten. Tegelijk moeten we ervoor zorgen dat de lokale mediacamera’s in de herkomstlanden draaien als hun gerepatrieerde landgenoten ter plaatse worden afgezet.

Die benadering maakt niet alleen brandhout van humanitaire en indivuele belangen, maar houdt evenmin rekening met de kostprijs ervan. Want, zo zeggen sommigen, gedwongen terugkeer zou wel eens meer kunnen kosten dan vrijwillige terugkeer.

Goedkopere alternatieven

De Australische Grant Mitchell, de directeur van de internationale Detentiecoalitie beweert dat alternatieven voor opsluiting, inclusief vrijwillige terugkeer, de overheid –althans de Australische- een pak geld besparen. Het klassieke detentiemodel, zoals we dat ook ongeveer in België kennen, kost de Australische overheid nu gemiddeld 125 Australische Dollar (92 euro) per dag per persoon, wat neerkomt op meer dan 45.000 AD (33.000 euro) per jaar. Dat schrijft Mitchell in het rapport Case management in Australia van 2009. Voor een persoon die extra begeleiding nodig heeft, bedraagt de kostprijs van basiszorgen, legale begeleiding en ondersteuning rond vrijwillige terugkeer gemiddeld 39 AD (28,5 euro) per dag, of minder dan 15.000 AD (11.00 euro) per jaar.

En ook het Australische Immigratiedepartement stelde dat het Australische coachsysteem –zonder opsluiting- kosteneffectiever is dan het conventionele “detecteer-sluit-op-en-verwijder-model”. De kost van begeleide vrijwillige terugkeer bedraagt een derde van dat model, gaf het immigratiedepartement te kennen in een uiteenzetting aan de Australische senaat.

Belgische cijfers

Over het kostenplaatje van gedwongen en vrijwillige terugkeer blijkt in België vreemd genoeg geen cijferonderzoek te bestaan. Het cijfermateriaal is gefragmenteerd en de cijfers zijn moeilijk op elkaar af te stemmen, de statistieken zijn onvolledig. Conclusies omtrent welke aanpak nu het meest kost, zijn dus moeilijk te trekken.

In 2010 kostte repatriëring de Dienst Vreemdelingenzaken 5,9 miljoen euro. ‘Het merendeel van die repatriëring gaat via lijnvluchten’, zegt woordvoerster Katrien Jansseune. ‘Voor de beveiligde vluchten leggen we charters in, en daarvan was de kostprijs 165.145 euro.’ Dat zijn de naakte cijfers, legt Jansseune uit. De globale kostprijs ontbreekt, want verblijfskosten en de personeelsinzet van de begeleiders bijvoorbeeld zijn daar niet inbegrepen.

Terwijl cijferanalyses ontbreken, bestaat toch de indruk dat gedwongen –snelle- terugkeer minder kost dan vrijwillige terugkeer. Maar die redenering houdt geen rekening met korte en lange termijndoelen en duurzaamheid (Keren mensen terug of niet? Worden ze er beter van of niet?). ‘Er zijn verschillende waarheden’, zegt Peter Neelen van Fedasil, het federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers. ‘Iedereen vertelt wellicht zijn waarheid als hij de cijfers interpreteert, maar ik denk dat het belangrijk is om naar de volledige optelsom van de kosten te kijken. En die cijfers moeten we grondig analyseren, vooraleer conclusies te trekken. Het klopt dat -in het geval van vrijwillige terugkeer- intensieve begeleiding nodig is, en dat dit de totaalprijs per persoon doet stijgen. Langs de andere kant, bij gedwongen terugkeer moet je ook kijken naar de personeelsinzet, de opvang in een gesloten centrum, de begeleiding enzovoort.

Lees ook het artikel Belgisch terugkeerbeleid: verdiende straf of nieuwe kans?, dat verscheen in het maartnummer van MO*magazine