‘Elke Egyptenaar weet dat deelnemen aan protest het risico op de dood met zich meebrengt’
Repressie door Al-Sisi houdt protest in Egypte klein
Jozef Vandermeulen
02 oktober 2020
Ruim een week geleden brak in Egypte, opnieuw, protest uit tegen het bewind van president Abdel Fatah al-Sisi. Maar de demonstraties blijven klein, uit angst voor de harde repressie door de veiligheidsdiensten. ‘Dat protest überhaupt plaatsvindt in zo’n gecontroleerde situatie is wat telt.’
Sommige beelden bij de tweets in dit artikel kunnen als schokkend ervaren worden.Ruim een week geleden brak in Egypte protest uit tegen het bewind van president Abdel Fatah al-Sisi. De hele week, en vooral op de ‘Vrijdag van Woede’, kwamen in heel het land mensen op straat. Maar de demonstraties blijven relatief klein, uit angst voor de harde repressie door Al-Sisi’s veiligheidsdiensten. ‘Dat protest überhaupt plaatsvindt in zo’n gecontroleerde situatie is wat telt.’
Het protest begon op zondag 20 september, toen demonstranten in verschillende steden en dorpen luidkeels het ontslag van Al-Sisi eisten. Het was die dag de ‘verjaardag’ van een grote golf anti-regimedemonstraties die plaatsvond in september 2019.
‘De harde hand waarmee het regime die protesten onderdrukte, toonde onmiddellijk hoe paranoïde Al-Sisi is.’
‘Dat was het eerste grote nationale protest sinds 2013, toen een militaire coup Al-Sisi aan de macht bracht’, vertelt Brecht De Smet, postdoctoraal onderzoeker aan de UGent, die werkt rond revolutie en contrarevolutie in Egypte. ‘De harde hand waarmee het regime die protesten onderdrukte, toonde onmiddellijk hoe paranoïde Al-Sisi is, hoe bezorgd hij is over tegenstand. En dit jaar toont hij dat opnieuw.’
Traangas en kogels
De Egyptenaren die vorige week op straat kwamen om Al-Sisi’s ontslag te vragen, stonden dus al snel oog-in-oog met de veiligheidsdiensten van het regime. Die gebruikten traangas en schoten met scherp om de betogers uiteen te drijven.
Op sociale media verschenen verschillende berichten dat daarbij doden vielen, maar dat blijft gezien de omstandigheden moeilijk te verifiëren. Meerdere bronnen, waaronder mensenrechtenorganisaties, spreken wel met zekerheid over de dood van de 25-jarige Sami Wagdy Bashir tijdens een protest in al-Blida.
Anti-@AlsisiOfficial protesters burn tires and set up a roadblock to stop security forces from entering the village of Alatf in Giza #Egypt #مصر_كلها_معاك_ياسيسي #السيسي_عدو_الله pic.twitter.com/ai4NXNf7Eh
— Jamal Elshayyal جمال الدين الشيال (@JamalsNews) September 25, 2020
De demonstraties bleven klein, onder meer omdat Al-Sisi dit jaar op voorhand wist dat ze eraan zaten te komen. Dat mensen op straat zouden komen op de eerste verjaardag van de vorige protesten was te voorspellen, en de acties werden ook enkele dagen op voorhand aangekondigd op sociale media.
William Lawrence, professor aan de Amerikaanse Universiteit in Caïro, vertelde aan Al-Jazeera wat dat betekende voor de oppositie. ‘Er waren op voorhand al meer dan 1.000 opsluitingen (…) Er is een preventieve, harde aanpak geweest met arrestaties van intellectuelen, universiteitsstudenten, gewone burgers — allemaal om grotere protesten te voorkomen.’
Jaren van repressie
Dat alles is spijtig genoeg geen verassing onder Al-Sisi. Zijn regime hanteert sinds het aan de macht kwam een harde aanpak tegenover elke vorm van oppositie.
Egypte zit al jarenlang in een ‘noodtoestand’ wegens ‘gevaar voor terrorisme’, waardoor de veiligheidsdiensten vrij spel krijgen. Dissidenten worden opgepakt en gefolterd of zonder eerlijk proces tot de dood veroordeeld. Anderen verdwijnen gewoonweg. Volgens Human Rights Watch zijn tienduizenden critici de gevangenis in gegooid, waaronder meer dan 4000 na de protesten van september 2019. Sinds Al-Sisi het land leidt, zit Egypte bovendien bij de top tien landen ter wereld die het meeste executies uitvoeren.
‘Alle protesten die in dit klimaat van repressie plaatsvinden, zijn een zeer moedige daad.’
‘Elke Egyptenaar weet dat deelnemen aan een protest tegen de regering niet alleen het risico met zich meebrengt dat ze naar de gevangenis worden gestuurd, maar ook dat ze doodgaan’, benadrukt Amr Magdy, onderzoeker bij Human Rights Watch. ‘Daarom dat deze protesten zo significant zijn, ook al zijn ze klein. Zeven jaar van repressie onder Al-Sisi heeft de maatschappij ontdaan van haar politieke partijen en van onafhankelijke activisme, dus alle protesten die in dit milieu plaatsvinden zijn een zeer moedige daad.’
William Lawrence bevestigt: ‘Wat hier belangrijk is, is niet de omvang van de protesten, maar het feit dat ze überhaupt plaatsvinden in zo’n strak gecontroleerde situatie.’
Police wielding their guns in the face of anti-government protesters in #Egypt #ارحل_يا_سيسيي pic.twitter.com/3XuDKvwEgQ
— Jamal Elshayyal جمال الدين الشيال (@JamalsNews) September 25, 2020
Woede
Voedingsbodem voor protest is er genoeg. ‘Er is een brede woede en een frustratie over hoe er sinds de revolutie van 2011 in Egypte nauwelijks iets veranderd is. Het politiek systeem en het dagelijks leven van de Egyptenaar zien er ongeveer hetzelfde uit,’ zegt Brecht De Smet.
‘En als iets veranderd is, is het meestal slechter geworden. De prijzen van basisgoederen zijn omhooggegaan en Al-Sisi is eigenlijk repressiever dan Moebarak. Daar komt ook nog de controversiële nieuwe wet tegen illegale huizenbouw bij.’
‘Al-Sisi zal zich nog even kunnen permitteren protest met harde hand te onderdrukken, maar dat zal niet blijven duren.’
De Egyptische overheid wil de wijdverspreide bouw van nieuwe gebouwen zonder vergunning tegengaan en is dus van plan hier strenger op te controleren en non-conforme gebouwen te vernietigen.
Tot voor kort liep er een ‘verzoeningsperiode’, waarbij eigenaars van zo’n gebouwen toch nog een vergunning konden krijgen, maar alleen als ze een bepaald bedrag per vierkante meter illegale constructie betaalden. Het probleem is dat een aanzienlijk deel van de illegale huizenbouw bestaat uit kleine woningen van arme Egyptenaren. Een verzoeningsbedrag betalen is voor hen meestal niet haalbaar. Plots is er dus een reële mogelijkheid dat de overheid hun huizen met de grond gelijk zal maken en dat veroorzaakt onrust.
‘Het protest tegen het regime is zeer politiek, maar vindt haar basis wel in dat soort sociale zorgen’, legt De Smet uit. ‘Het afvoeren van de nieuwe wet en het stopzetten van prijsstijgingen voegen zich bij de vraag voor verkiezingen en het vrijlaten van gevangen als centrale eisen in het protest tegen Al-Sisi. Hij zal het zich nog even kunnen permitteren dat protest met harde hand te onderdrukken, maar dat zal niet blijven duren.’