Salvadoraans middenveld bezorgd over politiegeweld

De arrestanten namen samen met honderden anderen deel aan een protestactie in Suchitoto, een toeristenstadje op 47 kilometer van San Salvador, waar president Antonio Saca een nieuw plan zou aankondigen om de drinkwatervoorziening te decentraliseren. Volgens critici is dit een verkapte privatisering en uit protest blokkeerden demonstranten de officiële optocht van kabinetsleden en diplomaten. Terwijl de president in een helikopter moest vluchten, viel een anti-oproereenheid van de Nationale Burgerpolitie (PNC) de actievoerders aan.
Op videobeelden is te zien hoe de politie gebruik maakte van gummiknuppels, traangas en rubberen kogels en hoe de demonstranten op hun beurt stenen gooiden naar politiehelikopters. Ook Reutersfotograaf Luis Galdámez, de enige aanwezige
buitenlandse correspondent, werd geslagen. Hij zag enkele legervoertuigen die
met machinegeweren waren uitgerust. Lorena Martínez, de voorzitter van de Vereniging van Plattelandsgemeenschappen voor de Ontwikkeling van El Salvador (CRIPDES) en één van de organisatoren van de protestactie, werd gearresteerd, evenals journaliste Haydée Chicas.
“Er is overmatig geweld gebruikt”, zegt David Morales van Tutela Legal, een katholieke mensenrechtenorganisatie. “Ten minste honderd demonstranten en omstanders raakten gewond.” Volgens zijn organisatie zijn de arrestanten geslagen, bedreigd en psychologisch gemarteld in de politiehelikopter die hen afvoerde. “De helikopter maakte zulke zwenkingen dat de geboeide gevangenen naar de open deur gleden en eruit dreigden te vallen”, vertelt Morales. “Even later voerde de politie schijnexecuties uit.”
Afgelopen weekend zijn de arrestanten voor maximaal drie maanden in voorlopige hechtenis gezet door rechter Lucila Fuentes, op beschuldiging van “terroristische handelingen.” Als zij schuldig worden bevonden, kunnen ze tot 60 jaar cel krijgen op grond van een nieuwe anti-terrorismewet uit 2006.
De journalistenvakbond en de organisatie Reporters zonder Grenzen (RSF) vinden de arrestatie van de journaliste onrechtmatig en de beschuldiging “gevaarlijk”. Volgens leiders van CRIPDES zijn de acties onderdeel van het “staatsterrorisme” dat de regering gebruikt tegen ieder protest van maatschappelijke organisaties.
Ook de rooms-katholieke Morales vindt dat de anti-terrorismewet wordt gebruikt om mensen die het niet eens zijn met de regering te criminaliseren. De uitspraak van rechter Fuentes bewijst volgens hem dat sommige rechters zich “ten dienste stellen van het autoritaire model dat hier wordt opgezet. Daarmee doen we teniet wat we met de vredesakkoorden hadden bereikt.”
In 1992 werd de jarenlange burgeroorlog in El Salvador beëindigd. Een vredesakkoord tussen de regering en de linkse guerrillero’s beloofde demilitarisatie, democratisering, respect voor grondrechten en een rechtsstaat. Er is veel vooruitgang geboekt, maar nu lijkt de klok weer te worden teruggedraaid.
De voorvallen moeten worden gezien in het licht van de verkiezingen van 2009, zegt politieke wetenschapper Napoleón Campos. “De randvoorwaarden voor vreedzaam overleg verslechteren, en dat is te wijten aan zowel links als rechts.” Volgens Campos was de demonstratie in Suchitoto niet echt vreedzaam, aangezien er wegen werden geblokkeerd en stenen werden gegooid, maar het onnodige geweld van de politie en de beschuldiging van terrorisme is evenmin goed te praten. Overigens vindt hij het “overdreven” om de arrestanten nu “politiek gevangenen” te noemen, zoals maatschappelijke leiders doen.
President Saca heeft deze week aangekondigd dat hij de zaak “graag” wil bekijken.
De onlusten van 2 juli staan niet op zichzelf. Het Midden-Amerikaanse land heeft nog steeds wonden van de burgeroorlog die nog niet zijn geheeld. Een paar maanden geleden zei de bisschop van San Salvador, Gregorio Rosa Chávez, dat armoede en werkloosheid zijn toegenomen sinds de ondertekening van de vredesakkoorden. “Mensen voelen zich onveilig. Er is geen verzoening gekomen. De regering erkent niet dat de oorzaken (van geweld) te maken hebben met structureel onrecht, dat ervoor zorgt dat er dagelijks mensen sterven.”