Situatie huispersoneel en landarbeiders in Latijns-Amerika verbetert langzaam

Poetsvrouwen, kokkinnen en tuinmannen werken meer en verdienen door de band veel minder dan andere arbeiders in Latijns-Amerika. Hetzelfde geldt voor landarbeiders. Door hun werk binnen vier muren of in afgelegen gebieden op het platteland hebben ze het moeilijker om zich te organiseren. Hun werk wordt makkelijk over het hoofd gezien door mannelijke politici. Daardoor kunnen ook mistoestanden als kinderarbeid en semi-slavernij voortbestaan.
De meeste Latijns-Amerikaanse landen hebben nu minimumlonen vastgelegd voor huispersoneel, maar meestal liggen die lager dan voor andere arbeiders. Vaak zijn hulpjes in de huishouding ook niet of niet zo goed verzekerd tegen ziekte en werkloosheid en hebben ze ook nauwelijks recht op een pensioen. Dat is soms te wijten aan wettelijke lacunes, maar vaker aan werkgevers die hun verplichtingen aan hun laars lappen. Ook aan de vakantieregeling en aan de minimale rusttijden schort er vaak nog wat.

Uruguay als voorbeeld

Dat het anders kan, bewijst Uruguay. Daar heeft huispersoneel sinds 2006 dezelfde rechten als andere werknemers. Een vakbond voor het huispersoneel dwingt die rechten ook af.
In Paraguay hebben poetsvrouwen, kokkinnen en tuinmannen in heel het land sinds vorige week recht op uitkeringen in geval van ziekte, zwangerschap of ongevallen. Daarvan kunnen in theorie 290.000 werknemers en hun familieleden genieten. Maar veel werkgevers hebben hun personeel nog niet geregistreerd.
 
Guatemala zette in juli een special programma op voor vrouwen die in andere gezinnen werken. Ze hebben nu recht op medische hulp bij ongevallen. Ook voor hun jonge kinderen is er een ziekteverzekering, en vrouwen die zwanger worden, worden ook niet langer aan hun lot overgelaten. Voor kleine gezondheidsrisico’s zijn de Guatemalaanse vrouwen nog niet verzekerd, en op een pensioen hebben ze ook nog geen recht.
Chili keurde vorig jaar dan weer een wet goed die voorschrijft dat de lonen van huispersoneel geleidelijk moeten worden opgetrokken tot het niveau van het minimumloon. Dit jaar moeten werkgevers al minstens 83 procent van dat minimumloon betalen, in 2011 moet het verschil helemaal zijn weggewerkt.
In Peru kunnen werkgevers hun personeel sinds maart niet meer opleggen in het openbaar een uniform te dragen. Dat moet discriminatie tegengaan. Argentinië en Brazilië voerden campagnes om werkgevers ertoe aan te zetten hun hulp in de huishouding officieel te laten registeren.
In heel Latijns-Amerika werken naar schatting 14 miljoen vrouwen als kokkin, poetsvrouw of kinderoppas.

Achturendag

Dagloners die in afgelegen gebieden in Latijns-Amerika meewerken op de akkers en de weiden, zijn traditioneel ook zo goed als overgeleverd aan de luim van hun werkgevers. Volgens een recente studie van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) verdienen ze vaak minder dan het minimumloon in hun land. Weinig landarbeiders zijn lid van een vakbond en nog minder mensen zijn sociaal verzekerd.
In Argentinië, dat 1,5 miljoen landarbeiders telt, is op het platteland sinds januari dit jaar de achturendag van toepassing. Daarvoor werd er traditioneel van zonsopgang tot zonsondergang gewerkt. Als een boer zijn landarbeiders meer wil doen werken of ook op zon- en feestdagen wil inzetten, moet hij overuren betalen. Uruguay keurde eind vorig jaar een vergelijkbare regeling goed, maar veel landarbeiders hebben er nog niet van gehoord.
Ook Chili werkt aan een arbeidsreglement voor seizoensarbeiders waarin onder meer de werktijden worden vastgelegd. Vrouwelijke landarbeiders zouden ook een uitkering kunnen krijgen voor kinderopvang. In Brazilië ondertekenden werkgevers uit de suikerrietindustrie een engagement om de werkvoorwaarden in hun sector te verbeteren. Sommige van de 600.000 suikerrietsnijders in Brazilië worden bijna als slaven behandeld.