Slachtoffers landbouwgif eisen steun overheid Nicaragua

De meeste demonstranten komen van het platteland van de provincies Chinandega en León in het westen van Nicaragua. Daar werden ze blootgesteld aan Nemagon, de merknaam voor dibromochloropropaan (DBCP) dat in de jaren zestig, zeventig en tachtig werd gebruikt op bananenplantages. Blootstelling aan Nemagon kan onder meer kanker, nierfalen, benauwdheid, hartaanvallen, onvruchtbaarheid, spierbeschadigingen, huidklachten en interne bloedingen veroorzaken. 
“We zijn op 20 mei te voet vertrokken uit Chinandega (140 kilometer ten noordwesten van Managua, red.) om de nieuwe regering te vragen eerder gedane beloften na te komen”, zegt Jorge Alí Sánchez, vice-voorzitter van de Associatie van Arbeiders en Voormalige Arbeiders met Claims tegen Nemagon (Asotraexdan).
De regeringen van Enrique Bolaños (2002 - 2007) en Arnoldo Alemán (1997 - 2002) deden toezeggingen op het gebied van medische behandeling en financiële steun. De getroffen arbeiders zouden gratis medische zorg krijgen, ingrediënten voor speciale diëten, grafkisten en grond op gemeentelijke begraafplaatsen. Omdat die beloften niet werden nagekomen, doen ze nu een beroep op de regering van de linkse president Daniel Ortega.
Sinds de eerste rechtszaken werden aangespannen in 1999, overleden zo’n 2.000 mensen aan ziekten die veroorzaakt werden door het pesticide. Veel van hen waren in rechtszaken verwikkeld, zeggen advocaten van de vier kantoren die de werknemers vertegenwoordigen. De regering beweert echter dat de cijfers niet kloppen. “Alleen al vorig jaar zijn 192 arbeiders overleden. We hadden niet eens grafkisten voor ze. Zelfs die worden ons onthouden”, zegt Victorino Espinales, voorzitter van Asotraexdan.
Het is al de vijfde keer sinds 1999 dat arbeiders met klachten over Nemagon een tocht naar Managua maakten, om een kamp op te zetten in het Pedro Joaquín Chamorro-park. In het park zijn honderden tijdelijke onderkomens opgezet van zwart plastic, karton en takken. De demonstranten hielden ook hongerstakingen, protestmarsen waarbij ze dreigden zichzelf in brand te steken met benzine, ze begroeven zichzelf tot hun nek in de grond en bonden elkaar vast aan houten kruisen.  “We hebben al van alles geprobeerd. En hoewel de media ermee halen, raken we kennelijk niet de harten van de politici”, zegt Hilario Calero, een van de demonstranten die probeert te onderhandelen met de regering-Ortega.
Meer dan 12.000 voormalige plantagearbeiders en bewoners van streken dichtbij de plantages zijn verwikkeld in rechtszaken in de Verenigde Staten, Nicaragua, Ecuador en Colombia. De aanklachten richten zich tegen Amerikaanse bedrijven die Nemagon produceerden, verkochten en gebruikten, ondanks het feit dat de gezondheidsrisico’s al in 1958 bekend waren. In de VS werd Nemagon in 1979 verboden.
In totaal zijn claims ter waarde van zeventien miljard dollar ingediend tegen Dole Food Company, Chiquita Brands en Del Monte. Ook de petrochemische bedrijven Shell Oil, Dow Chemical en Occidental Chemical die DBCP produceerden, zijn aangeklaagd.
Advocaat Boanerges Ojeda van advocatenkantoor Ojeda, Gutiérrez, Espinoza en Partners, vertegenwoordigt 4.000 eisers. De procedures in de VS, Nicaragua en andere landen waar de bedrijven opereren, bevinden zich in verschillende stadia, zegt hij. “Het zijn moeilijke zaken. De multinationals hebben veel geld en zijn in staat om een enorme papierhandel te creëren. Maar we zijn er zeker van dat we uiteindelijk zullen winnen”, zegt Ojeda.
Op 19 juli besloot een rechtbank in Los Angeles een zaak van dertien arbeiders, die vertegenwoordigd worden door een ander advocatenkantoor, in behandeling te nemen. Het was de eerste keer dat Nemagon-slachtoffers de mogelijkheid kregen tot een hoorzitting in een Amerikaanse rechtbank. De Dole Food Company bestreed de wettigheid van de claims in Nicaraguaanse rechtbanken en ontkende verantwoordelijkheid voor de gezondheidsschade bij arbeiders die werkten op plaatsen die besproeid waren met DBCP, of die water dronken dat vervuild was met de giftige stof.
Los van de juridische strijd laat de overheid het afweten als het gaat om de zorg voor de voormalige plantagearbeiders, zegt Gonzalo Carrión, hoofd van de juridische afdeling van het Nicaraguaanse Centrum voor Mensenrechten. “De overheid zou moeten waken over het recht op gezondheid van Nicaraguanen en dat gebeurt in dit geval niet”, zegt Calero. Vorige maand viel er opnieuw een dode te betreuren, zegt hij.
“De gezondheidsautoriteiten zeiden tegen ons dat hier in het park niemand dood mocht gaan. Als iemand dreigt te overlijden, dan moeten we hem of haar naar het ziekenhuis brengen. Maar de mensen hier willen sterven in hun eigen, tijdelijke onderkomen”, zegt demonstrant Hilario Calero.
De autoriteiten ontkennen dat ze tekortschieten. Het Nationale Centrum voor Preventie en Controle op het gebied van Giftige Stoffen van het ministerie van Gezondheidszorg heeft dialyseapparatuur geïnstalleerd in een ziekenhuis in Chinandega. Die apparatuur is speciaal bedoeld voor mensen die aan chronisch nierfalen lijden, de belangrijkste doodsoorzaak onder plantage-arbeiders die in aanraking kwamen met Nemagon, zegt Jesús Marín, directeur van het centrum.
Woordvoerster Maritza Tellería van het ministerie van Gezondheidszorg zegt dat twee ziekenhuizen in Managua medische zorg verlenen aan de mensen in het kamp, dat bekend staat als “Nemagon-Stad”. Advocaten die de arbeiders bijstaan, zeggen dat de Procureur-Generaal van Nicaragua, Hernán Estrada, hen geadviseerd heeft bij de onderhandelingen met de multinationals.