Snelle groei megasteden bedreigt bossen

Met een bevolking van ongeveer 37 miljoen is Tokio momenteel de dichtstbevolkte stad ter wereld. Megasteden zetten een enorme druk op de omliggende bossen

Takeshi Fujisawa / Flickr (CC BY-SA 2.0)

Tegen 2050 zal naar schatting twee derde van de wereldbevolking in steden leven. Dat zet een enorme druk op de omliggende bossen, die gerooid worden om in de dagelijkse energiebehoeftes van de miljoenen stedelingen te voorzien, en voor landbouw.

China, India en Nigeria zullen naar verwachting het snelst verstedelijken. Volgens cijfers van de Verenigde Naties zal het bevolkingsaantal dat in steden woont daar stijgen van de huidige 55 procent tot 68 procent in de komende decennia.

Maar als meer mensen verhuizen naar de stad - waar inkomens en consumptie doorgaans hoger liggen dan op het platteland – stijgt ook de vraag naar dierlijke en verwerkte voedingsmiddelen, en daarvoor is meer plaats nodig, zegt Luc Gnacadia, uitvoerend secretaris van het VN-Verdrag ter Bestrijding van Woestijnvorming (UNCCD).

Verkwisting

“Het huidige systeem, dat onze natuurlijke grondstoffen uitput en ze gebruikt voor verkwistende consumptiepatronen, is nog steeds in voege”, zegt hij. “Steeds minder mensen produceren steeds meer voeding voor de stedelingen. Dat betekent dat we de bodem uitputten, bossen rooien en ons kwetsbaarder maken voor de klimaatschokken die we zelf mee veroorzaken.”

“De steeds groter wordende plantages bedreigen landelijke gemeenschappen en zwengelen de klimaatverandering aan”.

Volgens Gnacadia verdwijnen er hele wouden door wat hij misbruik van gronden in de landbouw noemt. De landbouwexpansie op wereldschaal gaat gepaard met de aantasting van ongerepte ecosystemen, waaronder bossen.

Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) leggen steeds grotere plantages en stedelijke wildgroei een toenemende druk op bossen en grondstoffen. Bovendien bedreigen ze landelijke gemeenschappen en zwengelen ze de klimaatverandering aan.

“Als we dit willen veranderen, moeten we eerst het potentieel van de bodem bekijken en bepalen hoeveel er kan gerooid worden”, zegt Gnacadia. “Waarvoor de grond kan dienen moet eerst goed bestudeerd worden vooraleer we beslissingen nemen. Als we de grond gebruiken voor landbouw, moeten we dat duidelijk in kaart brengen, en aanduiden waar de bodem in goede conditie is, om bodemerosie en uitputting van de grond te voorkomen.”

Er moet volgens Gnacadia een duidelijk doel zijn. “Waar de grond ook voor dient, we moeten erover waken dat de bodem niet onvruchtbaar wordt, of hem beroven van zijn voedingsstoffen. We moeten alles doen wat we kunnen om zo weinig mogelijk gebieden met verarmde bodems te verkrijgen. Als er nog socio-economisch potentieel is om die gronden te herstellen, moeten we dit zeker doen.”

Steeds meer megasteden

Het aantal steden met meer dan tien miljoen inwoners is verdrievoudigd van 10 in 1990 naar 33 vandaag. Tegen 2030 zullen er naar verwachting 43 megasteden zijn, vooral in de ontwikkelingslanden.

Tokio is momenteel de dichtstbevolkte stad ter wereld, met een bevolking van ongeveer 37 miljoen, gevolgd door New Delhi met zo’n 29 miljoen inwoners en Shanghai met 26 miljoen. De Indiase hoofdstad zal volgens alle verwachtingen tegen 2028 meer bewoners tellen dan Tokio.

“Bij een wildgroei van stedelijk gebied zullen de bossen eromheen daar sterk onder lijden.”

Mariam Akhtar-Schuster van de Science-Policy Interface van het UNCCD stelt dat landen een goed gecoördineerde en doordachte planning voor het bodemgebruik moeten opstellen, om aan de vraag en de behoeftes van de huishoudens te voldoen en tegelijk de natuur op een duurzame manier te beheren en te beschermen.

“We moeten er rekening mee houden dat stedelingen ook brandhout, energie om te koken en bouwmateriaal nodig hebben”, zegt ze. “Dat wordt momenteel uit de bossen gehaald. Bij een wildgroei van stedelijk gebied zullen de bossen eromheen daar sterk onder lijden. Zelfs als bomen niet gerooid worden voor de constructie van woningen, wordt het hout gebruikt in het huishouden om te verwarmen en om te koken. Dat leidt tot een immense achteruitgang van bossen.”

Regulerende rol van de overheden

Akhtar-Schuster benadrukt dat het een taak is voor de overheden om procedures en regels uit te werken over hoeveel er mag gekapt worden, en hoeveel controle-instanties er nodig zijn om illegale houtkap te voorkomen en het weghalen van bos voor de dagelijkse behoeftes in te perken. Stadsplanningsdiensten moeten de nodige infrastructuur installeren voor energievoorziening.

Akhtar-Schuster geeft aan dat bossen erg kwetsbaar zijn en dat we er zorg voor moeten dragen. “Ik zeg niet dat we bossen totaal niet mogen benutten, maar ze moeten wel duurzaam beheerd worden. Dat betekent dat er heel wat reglementering nodig is, zeker bij stedelijke expansie. Het vraagt vele jaren voor een zaailing uitgroeit tot een grote boom. Met die tijdsspanne moet rekening gehouden worden in de planningen.”

Rubber en palmolie

“Je moet heel ver vooruit denken en een langetermijnvisie ontwikkelen als je bossen duurzaam wil beheren”, zegt ze. “Het is belangrijk om steeds na te gaan of er nog een natuurlijke vernieuwing van het bos gebeurt, en of de leeftijdsmix van de bomen in bossen dichtbij steden nog gezond is.”

De grote vraag naar gebruiksgoederen als rubber en palmolie heeft geleid tot veranderingen in bodemgebruik. Dat gebeurt vooral in landen als Indonesië en Papoea Nieuw Guinea, waar overheden vergunningen verlenen aan bedrijven en gronden in concessie geven om hun economie aan te zwengelen.