Soldaten worden babysitters

Als gevolg van een nieuwe wet kunnen Servische soldaten nu dienst weigeren en zich toch nuttig maken voor het land via de burgerdienst. Voordien was desertie de enige uitweg voor gewetensbezwaarden. Onder Milosevic kozen duizenden jonge Servische mannen het hazenpad omdat ze niet wilden deelnemen aan de zinloze veldtochten in ex-Joegoslavië.

Het zeker okee om geen geweer te dragen en een soort babysitter te zijn, verzekert Marko, een kunststudent aan de universiteit van Belgrado. Dat hij er drie maanden langer moet over doen dan zijn collega’s, vindt hij niet erg. Marko is niet alleen – zo’n 848 soldaten hebben zich al opgegeven voor de burgerdienst. Het is meer dan de 180 instellingen die zich hebben opgegeven als werkgever kunnen slikken. Ziekenhuizen, bibliotheken, kinderdagverblijven, theaters en instellingen voor gehandicapten komen ervoor in aanmerking.

Onder Milosevic verloren deserteurs het recht om ooit nog Servische grond te bezitten. Bij hun terugkeer hing hen ook 10 jaar celstraf boven het hoofd. Maar na 2000 kregen alle deserteurs amnestie en hun eigendomsrechten werden teruggeven.

Ik heb lang gewacht op deze wet. Het leger moest ik niet, maar een deserteur worden wilde ik evenmin,” zegt de intussen 27-jarige Vladimir Lukic (27). Lukic gebruikt zijn opleiding als ingenieur nu bij de bouw van een moederhuis in Belgrado. Ik kan me niet inbeelden dat ik een geweer zou dragen.” Lukic volbrengt zijn legerdienst in het ziekenhuis in het gezelschap van twee collega’s-bezwaarden: een jonge arts die toekijkt op de bloedtests en een verkeersingenieur die de dispatching van de ambulances verzorgt. ”We hebben een job gezocht die bij hun opleiding past, zegt ziekenhuisdirecteur Slobodan Petrovic.

Gewetensbezwaarden zijn heeft zo zijn voordelen, zegt Marko. “De legerdienst duurt langer, maar je kan werken in de stad waar je woont en in het weekend mag je naar huis.” De klassieke legerdienst betekent negen maanden ver weg van huis.

Zuster Mira Djapic, die werkt in een opvangtehuis voor patiënten die verlamd zijn als gevolg van een hersenbloeding, is opgezet met de komst van negen gewetensbezwaarden. De jonge bende heeft de platencollectie in orde gebracht en klassieke muziek geïntroduceerd. “Er heerst hier nu een heel andere sfeer.” Journalist Milos Milicevic vindt het allemaal prima. “Hier voel ik me tenminste nuttig.”

De ultranationalistische Servische Radicale Partij, die een klinkende overwinning boekte bij de jongste parlementsverkiezingen, vindt het een schande. De nieuwe maatregelen ondermijnen de weerbaarheid van het land,” zo zegt een woordvoerder. De partij was er al niet over te spreken dat het 150.000 man sterke leger gereduceerd werd tot 70.000. Onzin, antwoordt Miodrag Rakic, een adviseur van de Servische Defensieminister. “De ervaring uit andere landen leert dat de burgerafdeling binnen het leger de troepen niet uitdunt. In plaats van 9.000 kandidaat-deserteurs tegen wil en dank te rekruteren – want dat was het aantal dat we in 2000 zagen – kozen we voor een betere oplossing. Ze dienen het land nu op hun manier.”