Alle Belgische gemeentebesturen krijgen eerstdaags een uitnodiging in de bus voor een tweedaags colloquium over de Staatsveiligheid. ‘We willen de Veiligheid van de Staat zo dicht mogelijk bij de burger brengen’, zegt administrateur-generaal Alain Winants. ‘Op een aantal vlakken zouden wij het eerste aanspreekpunt moeten zijn voor lokale besturen.’
Het doelpubliek van het colloquium dat uitgeverij Politeia op 3 en 6 december 2010 organiseert, zijn burgemeesters, gemeentesecretarissen, voorzitters en secretarissen van OCMW’s, diensthoofden van sociale diensten, de lokale politie, havenbedrijven, integrale veiligheidsambtenaren en diensthoofden burgerlijke stand en bevolking.
‘We gaan in de eerste plaats de Veiligheid van de Staat en haar opdrachten voorstellen’, zegt Robin Libert, hoofd Analyse van de Staatsveiligheid. ‘Vervolgens geeft een panel analisten uitleg over de expertisemateries, zoals bijvoorbeeld extremisme. Hoe herken je het fenomeen en hoe dient het zich aan op lokaal vlak? Een andere materie is de bescherming van het wetenschappelijk en economisch potentieel.’
In een derde luik geeft de juridische dienst van de Staatsveiligheid uitleg over hoe gemeentebesturen met de geheime dienst in contact kunnen treden. Libert: ‘We stellen best practices uit het verleden voor, leggen uit hoe samenwerking structureel kan en wie de contactpunten zijn.’
Bruikbare tips
De Staatsveiligheid is naar eigen zeggen niet op zoek naar nieuwe informanten. Libert: ‘Ik denk trouwens niet dat burgemeesters daar kandidaat voor zijn. Wat we dan wel willen bereiken? Stel dat een lokale ambtenaar vaststelt dat een persoon al zes keer zijn paspoort is kwijtgespeeld. Die ambtenaar zal dat misschien eigenaardig vinden maar het niet kunnen plaatsen. Wij kunnen die indicaties wel duiden. Dat willen we bekomen, en niet meer dan dat.’
Riskeert de Staatsveiligheid op die manier niet overspoeld te worden door een waterval aan nietszeggende informatie? Winants: ‘De bedoeling is net een interactie te hebben met de lokale besturen, en erop te wijzen wat nietszeggende en wat bruikbare tips zijn. Door hun aandacht daarop te vestigen, weten ze wat de Veiligheid van de Staat misschien wel kan gebruiken. Het radicalisme is daar de ideale materie voor. Het plan-Radicalisme van de federale overheid maakt dat wij zeer veel contact hebben met de lokale politie. We sensibiliseren mensen op het terrein over de uiterlijke kenmerken van iemand die aan het radicaliseren is.’
Op vrijwillige basis
Het is de eerste keer in de geschiedenis van 180 jaar Staatsveiligheid dat de geheime dienst zo direct en masse contact zoekt met lokale besturen. Libert: ‘Onze Nederlandse collega’s doen het andersom, zij beschikken om historische redenen over antennes bij alle lokale politiekorpsen. Maar dan ben je wel eventjes onderweg natuurlijk. Wij opteren voor een colloquium van twee dagen, op vrijwillige basis. Op de reacties hebben we voorlopig nog geen zicht omdat de uitnodiging pas vertrokken is.’
De geheime dienst benadrukt dat het initiatief voor het congres niet van de Staatsveiligheid komt maar van uitgeverij Politeia zelf (dat in 2005 ook al het boek 175 jaar Veiligheid van de Staat uitgaf). Libert: ‘Er zal dus wel ergens een vraag en behoefte zijn. Er komt trouwens ook een artikel over de Veiligheid van de Staat in het tijdschrift van de Vereniging van Steden en Gemeenten.’
Woordvoerder (m/v)
De Staatsveiligheid heeft de voorbije jaren een beweging ingezet richting meer transparantie. Begin 2010 publiceerde de dienst voor het eerst in haar bestaan een jaarverslag. Administrateur-generaal Alain Winants geeft nu en dan interviews aan de media. En om bedrijven te sensibiliseren over de gevaren van economische spionage, werkt de dienst momenteel een folder af die publiek verspreid zal worden. Winants: ‘We willen ook graag een woordvoerder die de pers op meer constante basis te woord kan staan, maar om budgettaire redenen is dat nog niet doorgegaan. We hebben de minister van Justitie laten weten dat dat idee in onze plannen blijft staan.’
‘We trachten inderdaad de kaart van openheid te spelen, rekening houdend met de natuur van onze dienst’, zegt Winants. ‘Natuurlijk kunnen we geen zaken op tafel leggen die onder criteria vallen zoals het need to know-principe, de classificatiewet of de regel van de derde dienst.’
Afdrukken van babyvoetjes
‘De bedoeling van onze openheid is niet alleen uit te leggen wat we doen maar ook wat niét doen. Er doen nog heel wat sprookjes de ronde over de Staatsveiligheid’, zegt Winants. ‘En dan bedoel ik niet enkel bij Jan Modaal… ook op niveaus waar wij mee in contact komen heb ik de indruk dat er nog heel wat fabeltjes over ons leven.’
Voorafgaand aan de tentoonstelling Undercover. 175 jaar Staatsveiligheid (2005), liet de Staatsveiligheid in straatinterviews peilen naar opvattingen die over de dienst bestaan. Libert: ‘Iemand was ervan overtuigd dat alle camera’s aan kruispunten rechtstreeks in verbinding staan met onze dienst. Nog een ander zei dat ons gebouw eigenlijk niet bestaat, maar enkel een glazen gevel heeft. En nog een andere persoon dacht zelfs dat wij in alle materniteiten plaasteren afgietsels maken van babyvoetjes.’ (lacht)
Winants: ‘In die optiek wensen wij meer duidelijkheid te scheppen over wat de activiteiten van een inlichtingendienst zijn. Bovendien heeft de openheid ook een didactische functie, namelijk uitleggen dat we om evidente redenen niet over alles open kunnen zijn. Dat is een werk van lange adem.’