Steeds meer vragen bij verkiezingsgeweld in Ivoorkust

Ammunitie verzameld bij een ontwapeningsoperatie van VN na het conflict van 2010-2011 in Ivoorkust

VN (CC BY-NC-ND 2.0)

Het Zwitserse parlementslid Brigitte Crottaz is de meest recente naam op de lijst met Europese politici die zich vragen stellen bij het extreme geweld voor, tijdens en na de Ivoriaanse verkiezingen eind vorig jaar. Het geweld brak uit toen president Alassane Dramane Ouattara bekend maakte dat hij voor een derde mandaat zou gaan, terwijl de Ivoriaanse grondwet maximaal twee mandaten toelaat.

Volgens officiële cijfers vielen er 85 doden, vaak op gruwelijke wijze vermoord, en 484 gewonden. Crottaz verwijst daarnaast naar meldingen van fraude en manipulatie door internationale organisaties. ‘Is de Ivoriaanse president nog een geloofwaardige gesprekspartner voor Zwitserland, gezien ons engagement ten opzichte van de democratische principes en de menselijke waardigheid?’, vraagt de politica in een parlementaire vraag, die nog moet beantwoord worden.

Verkiezingsfraude

De vraag komt niet uit de lucht gevallen. Het officiële opkomstcijfer van 53,90 procent en de monsterscore van 94,27 procent waarmee Ouattara op 31 oktober herverkozen werd, moeten volgens verschillende internationale experts met een korrel zout genomen worden.

‘Het electoraat van Ouattara is in werkelijkheid een erg kleine minderheid in het land.’

‘Het electoraat van Ouattara is in werkelijkheid een erg kleine minderheid in het land’, zegt geopolitoloog Michel Galy. Galy is expert in conflicten in West-Afrika en hoogleraar aan onder meer de Ecole des Rélations Internationales (ILERI) in Parijs. De werkelijke opkomst kan volgens hem niet hoger liggen dan 8 tot 10 procent.

‘Er was een boycot afgekondigd door de oppositie, dus aanhangers van oppositiepartijen gingen niet stemmen. Minstens twee derde van het land was verhinderd te stemmen door de vele barricades die opgeworpen werden, stemlokalen die vernield werden en kiezerslijsten die verbrand werden. Het officiële opkomstcijfer is een verzinsel.’

Gruwelijk geweld

Volgens Galy was Ouattara zich bewust van zijn zwakke electorale positie, ‘waardoor zijn kamp koos om met geweld alle mogelijke protest de kop in te drukken’. Galy verwijst naar zijn persoonlijke bronnen ter plaatse en twee rapporten van Amnesty International.

Het eerste rapport brengt de eerste uitbraak van geweld in kaart nadat Ouattara in augustus zijn kandidatuur voor een derde termijn bekend maakte. In Abidjan, de grootste havenstad van het land en vroegere hoofdstad, werden manifestaties opgebroken door tientallen mannen gewapend met machetes. De gewapende bendes werden naar de manifestaties gevoerd in minibussen. In één geval is ook er sprake van een kort voorafgaand overleg tussen de bendeleiders en de aanwezige politie. In elk van de beschreven situaties greep de politie niet in.

‘De klaarblijkelijke samenwerking tussen de politie en de gewapende mannen, die niet getraind zijn en niet ter verantwoording kunnen geroepen worden, om manifestaties in de hand te houden is extreem zorgwekkend’, zei Samira Daoud, directeur West- en Centraal-Afrika voor Amnesty International bij publicatie van het rapport. ‘Het betekent een alarmerende terugkeer naar het gebruik van “onofficiële wetshandhaving” in Ivoorkust.’

Terroriseren van de bevolking

Met dat laatste refereert de regionaal directeur van Amnesty International naar de politieke crisis in 2010-2011. Zittend president Laurent Gbagbo was volgens het Ivoriaans Grondwettelijk Hof toen de winnaar van de verkiezingen maar Ouattara weigerde zijn nederlaag te erkennen. Ook toen werden op dezelfde manier gewapende bendes ingezet. Alassane Ouattara werd alsnog president na militair ingrijpen van Frankrijk, gesteund door VN-troepen.

‘Dit betekent een alarmerende terugkeer naar het gebruik van “onofficiële wetshandhaving” in Ivoorkust.’

‘De strategie van deze verkiezingen is een exacte kopie van toen,’ vertelt Michel Galy, ‘huizen van oppositieleden werden in brand gestoken, in één stad werd een jonge man onthoofd en werd voetbal gespeeld met zijn hoofd. Het gaat om bendes jonge dealers, delinquenten, dakloze wezen en andere verarmde jongeren die betaald werden door het kamp-Ouattara om dit geweld te plegen. Ze werden naar de plekken van protest gevoerd in het hele land in samenwerking met het leger en de politie. Met het doel militanten van de tegenpartij te verwonden of te doden met machetes. En tegelijk de hele bevolking te terroriseren om zo alle protest in de kiem te smoren.’

Een week na de publicatie van het eerste rapport van Amnesty International publiceerden de VS, normaal gezien een trouwe bondgenoot van Ouattara, een aanklacht tegen de ‘repressie en intimidatie’ en riepen ze op tot een onafhankelijk onderzoek. Vanuit het regime kwam tot nog toe geen antwoord.

Politieke gevangenen

Het tweede rapport van Amnesty beschrijft de conflicten na de verkiezingen, bijvoorbeeld in de stad Mbatto waar vermeende aanhangers van Ouattara het vuur openden op een betoging. Amnesty verwijst tegelijk naar de arrestatie van kopstukken van de Ivoriaanse oppositie na de verkiezingen. Velen van hen zullen terechtstaan wegens ‘aanval en samenzwering tegen de staatsautoriteit’.

Edith Pulchérie Gbalet, één van de eerste activisten die Ouattara opriep om de grondwet te respecteren en niet voor een derde mandaat te gaan, werd gekidnapt door gemaskerde mannen. Ze wacht nu samen met vijf andere activistische vrouwen haar proces af in de MACA-gevangenis in Abidjan. Eind december startte Amnesty een petitie op om de zes vrij te krijgen.

‘Deze strategie van Frankrijk zal zich tegen haar keren.’

Met naar schatting 396 personen van de oppositie achter de tralies riep Alassane Ouattara tijdens zijn eedaflegging drie weken terug op tot nationale dialoog en verzoening. Op de eedaflegging waren geen Europese staatshoofden of vertegenwoordigers van de EU aanwezig.

Een opvallende verschijning was wel ex-president van Frankrijk Nicolas Sarkozy. Ook Frans minister van Buitenlandse Zaken Le Drian was aanwezig. Eerder had Ouattara al felicitaties ontvangen van huidig Frans president Emmanuel Macron.

Het Franse stilzwijgen over het brutaal geweld is volgens Ivoriaanse activisten, waaronder de veelgelezen Chris Yapi, het gevolg van een nieuwe deal tussen de Ivoriaanse overheid en haar ex-kolonisator. De Franse bedrijven Alstom, Bouygues, Keolis en Colas Rail zullen er 37 kilometer infrastructuur voor een nieuw openbaar vervoersnetwerk aanleggen, een contract ter waarde van 1,36 miljard euro.

Macron ligt wegens zijn houding steeds meer onder vuur in eigen land. Nadat politici uit Assemblée en Senaat protesteerden, doet nu ook Sébastien Nadot, oorspronkelijk afkomstig uit Macrons eigen LREM, dat ook. ‘De boodschap van Frankrijk is eenvoudig’, verklaarde hij via een perscommuniqué op 17 december. ‘Eerst business. Democratie en het lijden van de Ivorianen, dat zien we later nog wel. Deze strategie van Frankrijk zal zich tegen haar keren.’