Slachtoffers van huiselijk geweld zoeken uitweg uit coronacrisis

‘Geweld op vrouwen is al sterk aanwezig in tijden van vrede en stabiliteit, maar wanneer een crisis toeslaat is er het risico dat het escaleert.’

Cottonbro (public domain)

In China, de VS, Spanje, Brazilië of bij ons: experts en organisaties maken zich sterk zorgen over vrouwen die het slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Want thuis is wel de veiligste plek om je te beschermen tegen het coronavirus, maar niet wanneer je partner je fysiek of psychisch bedreigt. Er wordt druk gezocht naar manieren om deze vrouwen ook van op afstand te helpen, nu directe hulpverlening wegvalt.

De strengere maatregelen om het nieuwe coronavirus in te dijken, houden wereldwijd ernstige gevolgen in, in het bijzonder voor vrouwen. Zeker wanneer een land ervoor kiest om bewoners te verplichten thuis te blijven. Voor mensen die samenwonen met een gewelddadige partner betekent dit dat zij elke dag met deze partner samen thuiszitten.

Volgens cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) krijgt sowieso een op de drie vrouwen wereldwijd in haar leven te maken met fysiek of seksueel geweld, vaak gepleegd door iemand uit haar omgeving. Vrouwen hebben een groter risico om slachtoffer te worden van geweld door hun mannelijke partner of ex-partner. Dat kan fysiek geweld zijn, seksueel geweld, emotioneel psychologisch misbruik of controlerend of dominant gedrag tegenover de partner.

In België wordt een op de vijf vrouwen ooit het slachtoffer van partnergeweld volgens RoSa vzw, het expertisecentrum voor gelijke kansen voor mannen vrouwen. De VN-vrouwenorganisatie UN Women haalt aan dat 24 procent van de vrouwen in de Europese Unie ten minste eenmaal in hun leven te maken krijgen met fysiek en/of seksueel geweld van hun intieme partner.

Ook mannen kunnen het slachtoffer worden van partnergeweld, maar daarover zijn minder cijfers bekend. Wel geeft UN Women aan dat partnergeweld overal voorkomt, onafhankelijk van leeftijd, geloof of de relatievorm.

Thuis is niet de veiligste plek

‘Geweld op vrouwen is al sterk aanwezig in tijden van vrede en stabiliteit, maar wanneer een crisis toeslaat is er het risico dat het escaleert’, schreef de WHO al in 2018. Thuis is niet de veiligste plaats voor vrouwen en kinderen die al het slachtoffer zijn van misbruik.

Hulplijnen in onder andere China, de Verenigde Staten, Brazilië en ook België krijgen door de thuisblijf-maatregelen meer oproepen.

Sinds de verstrengde maatregelen wereldwijd bevestigden verschillende bronnen inmiddels de vermoedelijke stijging van geweld in huishoudens. ‘Vandaag al krijgen vele politiezones en parketten meer klachten over familiaal geweld’, meldde de Vlaamse hulplijn voor geweld en misbruik 1712 maandag al in een persbericht. De reden is duidelijk voor de organisatie: mensen moeten noodgedwongen de hele dag in hun eigen gezin functioneren.

Dat veroorzaakt volgens de hulplijn ‘een gevaarlijke cocktail die kan leiden tot een escalatie van familiaal geweld’. Voor kwetsbare vrouwen betekent het: minder structuur in het dagelijkse leven, minder contact met andere mensen in hun sociaal netwerk, meer sociaal isolement en meer angst en stress.

In de Verenigde Staten zag de hulplijn National Domestic Violence Hotline vorige week al een stijgend aantal oproepen van vrouwen in nood. Ook al waren er op dat moment geen maatregelen die mensen verplichtten om binnen te blijven. ‘Slachtoffers geven aan dat hun partner het virus misbruikt om hen verder te isoleren van buitenwereld’, zei Katie Ray-Jones, CEO van de Amerikaanse hulplijn, daar vorige week over in Time magazine. Sommige daders dreigen ermee om hun partner op straat te zetten, waardoor die ziek zouden worden.

Ook voor de miljoenen mensen die in China thuisblijven of thuisbleven door het nieuwe coronavirus, is de hele tijd samenleven moeilijk. Op sociale media zoals Weibo circuleerden individuele getuigenissen van huiselijk geweld in China. De Chinese ngo Weiping in Beijing signaleerde in de week van 2 maart dat ze drie keer zoveel vragen van slachtoffers hadden gekregen als vóór de quarantainemaatregelen van start gingen.

De gerechtelijke diensten van de Braziliaanse deelstaat Rio de Janeiro signaleerden op dinsdag 24 maart dat ze de voorbije dagen tot vijftig procent meer meldingen van huiselijk geweld kregen. In een land waar het percentage partnergeweld binnen een huishouden volgens de OESO op 33,46 procent ligt, is dit een verontrustende stijging.

Hulp van op afstand

In Spanje kan je nu het codewoord ‘masker 19’ gebruiken in de apotheek. Die verwittigt dan de hulpdiensten dat je slachtoffer bent van huiselijk geweld.

Slachtoffers van partnergeweld kunnen door de maatregelen ook niet meer terecht bij hun vertrouwenspersonen of eventuele hulpverleners. Organisaties en experts doen wat ze kunnen om van op afstand toch hulp te verlenen.

Hulplijn 1712, een samenwerking van de Centra voor Algemeen Welzijnswerk en de vertrouwenscentra kindermishandeling, verspreidt bij ons bijvoorbeeld een poster met tips over hoe je kan omgaan met conflicten binnen een huishouden. De hulplijn blijft ook tijdens de coronacrisis bereikbaar via telefoon of chat.

Sympathisanten en activisten dragen net zo goed hun steentje bij. Op het Chinese socialemediumplatform Weibo werd volgens BBC meer dan 3000 keer de hashtag #AntiDomesticViolenceDuringEpidemic (of in het Chinees: #疫期反家暴) gebruikt. Op Twitter worden allerlei tips en tricks verspreid onder deze hashtag over hoe je een slachtoffer kan helpen.

Ook in Spanje, waar vrouwenrechten de laatste jaren een hot topic zijn, is de bezorgdheid over huiselijk geweld groot. De regering van de Canarische eilanden lanceerde een campagne om slachtoffers te helpen, genaamd Mascarilla-19 (of Masker-19, verwijzend naar COVID-19, de naam van het coronavirus).

De opvanghuizen voor mishandelde vrouwen blijven er geopend, maar door de coronacrisis is het moeilijk om contact te leggen met slachtoffers van misbruik en hen tot in die opvang te krijgen. Dat probleem wil de campagne verhelpen. ‘Mascarilla-19’ is nu het codewoord dat je als slachtoffer kan gebruiken als je naar de apotheek gaat. Je vraagt naar een ‘masker 19’ en je laat op een briefje het adres van je verblijfplaats na. Op deze manier kan de apotheek de hulpdiensten inlichten, die dan actie ondernemen.

Zoek je zelf professionele hulp bij geweld (in België)?
Bel of chat met hulplijn 1712 bij vragen over geweld. Gratis en anoniem.
Noodsituatie? Bel politie: 101 of Medische noodhulp (ambulance): 112