Studie: ‘CO2-taks meest doeltreffend als inkomsten eerlijk verdeeld worden’

Volgens wetenschappers kan een taks op CO2 een belangrijke hefboopm zijn in de strijd tegen de klimaatveranderinhg.

Pixabay

Een mechanisme dat een prijs plakt op CO2-uitstoot en die inkomsten doelgericht teruggeeft aan wie het meest lijdt onder die prijsstijgingen: het is zowel effectief als sociaal rechtvaardig, stelt een nieuwe studie in het Journal of Environmental Economics and Management (JEEM). ‘Politieke angst staat een eerlijke verhoging van CO2-prijzen echter in de weg.’

De studie heeft bekeken wat een goed ontworpen systeem voor een gerichte teruggave van inkomsten uit CO2-belastingen kan teweegbrengen. Die inkomsten gaan dan vooral naar armere mensen die relatief veel energie nodig hebben en daar weinig aan kunnen doen.

‘Het is van cruciaal belang dat de inkomsten uit CO2-prijzen worden teruggegeven op een gerichte manier’, zegt Martin Hänsel, econoom bij het Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK) en hoofdauteur van de studie.

Maar tot nu toe staat politieke angst voor mogelijke opschudding over een stijging van de CO2-prijzen een correcte berekening in de weg, is de conclusie van het onderzoek van het PIK en het Mercator Research Institute on Global Commons and Climate Change (MCC).

Getroffenen in elke inkomensgroep

In het onderzoek worden de groepen in kaart gebracht die het meest getroffen worden door de transitie naar een koolstofarme economie. En dat zijn niet simpelweg de armere delen van de bevolking, zeggen de auteurs. ‘Integendeel, binnen elke inkomensgroep zijn er gezinnen met zeer hoge energie-uitgaven - mensen die afhankelijk zijn van hun auto om naar hun werk te rijden omdat ze op het platteland wonen bijvoorbeeld, of mensen met oude verwarming op stookolie of huurders van slecht geïsoleerde woningen’, zegt Hänsel.

‘De wetenschap is hierover al lang erg duidelijk: het vervuilen van de atmosfeer stopt niet als het niemand iets kost.’

‘Dit zijn de groepen die de overheid moet identificeren en compenseren. Dat is de eerlijkste en economisch meest verstandige oplossing, kijkend naar de samenleving als geheel.’

Politiek niet haalbaar?

In de huidige crisis, met stijgende energiekosten voor iedereen, blijft men horen dat een CO2-prijs politiek niet haalbaar is. ‘Toch is het tegendeel waar’, zegt ook Max Franks, econoom aan het PIK en medeauteur van de studie. ‘Juist nu hebben we politieke controle nodig. De wetenschap is hierover al lang erg duidelijk: het vervuilen van de atmosfeer stopt niet als het niemand iets kost. We hebben nu gekeken naar de vraag hoe we dat het beste kunnen doen, eerlijk, zodat het de armen niet het hardste treft. We zien dat er sociaal rechtvaardige oplossingen mogelijk zijn.’

Contante betalingen uitdelen aan de meest behoeftigen lijkt misschien niet makkelijk te organiseren, want hoe weet je als overheid precies welke huishoudens het meest energie-intensief zijn - en daar op korte termijn weinig aan kunnen veranderen? ‘Er zijn hier al ideeën over hoe dat zou kunnen werken’, zegt Matthias Kalkuhl, die bij het MCC onderzoek doet naar CO2-beprijzing en belastinghervormingen, en ook meewerkte aan de studie.

‘We hebben gekeken naar oplossingen die minder bureaucratie met zich meebrengen. Het blijkt dat geldoverdrachten waarbij iedereen hetzelfde bedrag krijgt, werken als ze worden gecombineerd met steun voor hernieuwbare energiebronnen. Dit beleidspakket verlaagt de energieprijzen, vermindert het aantal zaken die erg schrijnend zijn en resulteert uiteindelijk in een vermindering van de ongelijke lasten’, zegt Kalkuhl.

Verschillende startposities

‘Voor dit onderzoek hebben we de economische blik verbreed’, legt Ottmar Edenhofer, directeur van het PIK en het MCC uit. ‘We kijken niet naar mensen op basis van wat ze verdienen, zoals meestal het geval is. In plaats daarvan kijken we hoeveel ze worden beïnvloed door veranderingen in de energieprijs. Dit maakt het model dat we hebben gebouwd ook zeer toepasbaar op de huidige energiecrisis. Want ook hier moet er steun komen voordat extra lasten de burgers raken, en die steun moet gericht zijn.’

‘Om dit te bereiken, is het cruciaal om rekening te houden met de verschillende startposities van mensen. Uiteindelijk hebben we de CO2-prijs nodig als een marktconforme hefboom om de uitstoot effectief te verminderen. Het lost niet alle problemen op, maar zonder deze ingreep kan het klimaatprobleem niet worden aangepakt’, concludeert Edenhofer.