De inname van Kunduz door de Taliban maandag, toont pijnlijk aan dat door NAVO getrainde Afghaanse troepen te zwak staan om zich te verdedigen tegen de opstandelingen. Het Afghaanse volk verwijt zijn bekvechtende leiders. Amerikaanse troepen grijpen in. Hanne Couderé en Jim Huylebroek berichten vanuit Afghanistan voor MO*.
Matin Sarfraz, media adviseur bij het Afghaanse ministerie van Binnenlandse Zaken, stuurt ons een angstig bericht: ‘Ik ben veilig in de vlieghaven van Kunduz. Maar verloor juist een familielid. Mijn vrouw en kinderen bevinden zich nog in de stad! Die is volledig door Taliban ingenomen. Ze doorzoeken onze huizen!’
Intussen is zelfs dat bericht achterhaald, want honderden Taliban-strijders omsingelen ook de luchthaven van Kunduz, ondanks herhaalde Amerikaanse bombardementen, ook de vorige nacht. En ook de huizen rond de vlieghaven worden door de Taliban doorzocht.
Kunduz, het mini-Mosoel van de Taliban?
Soldaten van de ANCOP-divisie vuren op Talibanposities vanuit een gracht aan de frontlinie bij Gortepa, net ten westen van de stad Kunduz.
© Jim Huylebroek
Maandag 28 september veroverden de Taliban op een halve dag tijd de strategisch gelegen stad Kunduz, hoofdstad van de gelijknamige noordelijke provincie. De stad is een knooppunt voor de Afghaanse handel met Tadzjikistan en Oezbekistan. Kunduz is ook de plek waar Belgische, Nederlandse en Duitse troepen gelegerd waren tijdens de Navo-missie in Afghanistan.
Kunduz lag al sinds april onder vuur. De Taliban controleerden sinds die tijd al vier districten in Kunduz. Honderden inwoners vluchtten naar Kunduz stad, die sindsdien langs drie kanten belegerd werd. Tijdens het lenteoffensief slaagden Talibanstrijders, velen onder hen afkomstig uit Pakistan, Oezbekistan, Tadzjikistan en Tsjetsjenië, er net niet in de stad in te nemen.
De gevechten hielden heel de zomer aan en aan het kat-en-muisspel over districten kwam geen einde. Afghaanse troepen lieten uitschijnen dat ze de situatie onder controle hadden. De verovering van Kunduz door de Taliban beschadigt dan ook niet alleen het fragiele vertrouwen van de bevolking in hun machthebbers, ze laat ook weinig heel van wat er aan geloof is in berichtgeving en overheidsinformatie.
Soldaat Nixon (links) nabij de frontlinie in Chahardara, ten zuiden van de stad Kunduz.
© Jim Huylebroek
Nixon, een Afghaanse soldaat in Kunduz, vertelt ons hoe zijn controlepost werd aangevallen: ‘De eerste schoten konden we afslaan. Daarna kwamen de Taliban terug met meer mankracht en moesten we ons noodgedwongen terugtrekken’.
Dinsdag zetten Afghaanse troepen een tegenoffensief in. Ze heroverden het politiehoofdkantoor maar konden verder weinig terrein terugwinnen. De Taliban staken de huizen van de vice-gouverneur en andere regeringsleden in brand. Inwoners getuigen van hevige gevechten. Volgens de inlichtingendioenst NDS werden bij een Amerikaanse luchtaanval vannacht zowel de Taliban schaduwgouverneur van Kunduz en zijn assistent gedood. De Taliban ontkennen dat bericht. De echte gouverneur van Kunduz is naar Londen gevlucht.
Overigens hebben ook de Taliban blijkbaar versterkingen aangevoerd en worden nu ook sluitschutters ingezet. Volgens de Taliban zou de beweging nu ook drie bijkomende districten in de naburige provincie Takhar hebben ingenomen, maar daarvan kregen we nog geen onafhankelijke bevestiging.
Volgens Wahidulah Mayar, woordvoerder voor het ministerie van Volksgezondheid, werden er reeds 16 doden en 193 gewonden geteld in het provinciale hospitaal in Kunduz. In het ziekenhuis van Artsen zonder Grenzen in Kunduz werden tot nu toe 14 doden en 171 gewonden binnengebracht, velen onder hen in kritieke toestand.
Soldaten maken zich op voor een nacht aan de frontlinie bij Chahardara, ten zuiden van de stad Kunduz.
© Jim Huylebroek
Een land zonder leiding
Het is wellicht niet toevallig dat de aanval op Kunduz ingezet werd net voor de eerste verjaardag van de “regering van nationale eenheid”, een deal bereikt onder druk van de Alerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry na de verkiezingen van vorig jaar. De twee rivalen van die presidentsverkiezingen – president Ashraf Ghani en CEO Abdullah Abdullah – delen sindsdien de macht.
Deze “oplossing” bemoeilijkt het nemen van beslissingen en wordt fel bekritiseerd. Bovendien is men er na een jaar nog niet in geslaagd een minister van Defensie te laten goedkeuren door het parlement –wat voor een land in oorlog meer dan vervelend is.
De leiderschapscrisis uit zich ook in slechte communicatie tussen verschillende onderdelen van de het veiligheidsapparaat. Nationale veiligheidstroepen, lokale politie en onafhankelijke milities strijden zij aan zij zonder coördinatie op hoger niveau, wat resulteert in verwarring, wanhoop en een hoog aantal slachtoffers.
Tijdens het lenteoffensief van de Taliban duurde het bijvoorbeeld twee dagen eer de centrale regering versterkingen stuurde om Kunduz te verdedigen.
Tijdens een persconferentie dinsdag riep president Ghani het volk op niet te panikeren. ‘Kunduz komt weldra weer onder overheidscontrole. Ik vertrouw op mijn troepen. We zullen doorzetten en vechten!’
Intussen overdonderen kritische stemmen Twitter. ‘Ik ben niet trots op mijn regering. In het eerste jaar al zo’n tragedie!’, tweet de Afghaanse journalist Khawaji Shekeb. Zijn mening wordt door velen gedeeld.
Afghaanse Lokale Politie poseert bij een uitgebrande bomauto, niet ver van de frontlinie bij Gortepa, ten westen van Kunduz.
© Jim Huylebroek
Taliban heerst
De vraag blijft hoe naar schatting 600 tot 800 Talibanstrijders, op sandalen en met eenvoudige wapens, een hele stad konden innemen. Dienstdoend minister van Defensie Stanekzai ontkent ten stelligste de geruchten dat Afghaanse troepen door de Taliban werden omgekocht om de stad te verlaten, en weerlegt getuigenissen van de lokale bevolking dat politie en veiligheidsdiensten het Afghaanse leger in de steek lieten.
Sinds deze zomer bekend raakte dat Talibanleider Mullah Omar twee jaar geleden overleed, kampt de rebellenbeweging met interne strubbelingen. Met een gewelddadig zomeroffensief en de inname van Kunduz bewijzen de Taliban dat ze ook na Omar’s dood de eenheid kunnen bewaren en militair succesvol kunnen zijn.
De nieuwe Talibanleider, Mullah Mansour, stuurde vorige week nog het bericht de wered in dat ‘er geen vrede komt zolang buitenlandse troepen Afghanistan “bezetten”’. Die stelling is ongetwijfeld bedoeld om de positie van de Taliban in de prille onderhandelingen met de regering in Kaboel scherp te stellen, maar ook om een einde te maken aan de interne discussies over de wenselijkheid van vredesgesprekken.
Amerikaanse troepen bombarderen Kunduz
Omdat de Afghaanse luchtmacht niet over de juiste vliegtuigen beschikt om gerichte luchtaanvallen uit te voeren, bombardeerden de VS sinds dinsdag meerdere doelwitten in de omgeving rond Kunduz. Hiermee treeden de VS buiten het mandaat van de NAVO-missie die zich sinds januari 2015 beperkt tot het trainen, adviseren, en assisteren van de Afghaanse troepen.
Noor Khan met vrouw en drie kinderen in de kamer die ze huren in een buitenwijk van Kunduz stad. Ze vluchtten weg van hun boerderij in Imam Saheb, ten noorden van Kunduz.
© Jim Huylebroek
Ook in de oostelijke provincie Nangarhar, waar rebellen terrein winnen die zich eerder beschouwen als bondgenoten van Islamitische Staat, voerden de VS dinsdag een luchtaanval uit. Eerder deze maand vonden drie VS-luchtaanvallen plaats in het traditioneel Talibanbolwerk Helmand.
Welke rol het Amerikaanse leger in petto heeft voor 2016, is nog onzeker. Volgende week verschijnt NAVO-commandant generaal John Campbell hierover voor een Amerikaanse senaatscommissie. Vast staat dat Afghanistan’s eerste jaar zonder Navo- geve chtstroepen goed op weg is het bloedigste jaar in een decennium van schijnbaar oneindige oorlog te worden.
De politie van Kunduz sprak gisteren over minstens 80 doden als gevolg van het Taliban-offensief, maar die cijfers konden nog niet bevestigd worden.