Met mijn hart in Yambo
Tiende Dirk Vandersypen Award gaat naar Maria Fernanda Restrepo uit Ecuador
Zaterdagavond 21 april werd op het Open Doek filmfestival in Turnhout de tiende Dirk Vandersypen Award toegekend. Die ging dit maal naar filmmaakster Maria Fernanda Restrepo, voor haar documentaire “Con mi corazón en Yambo”. Een aangrijpend verhaal over de zoektocht van een familie naar twee vermiste zonen en over de straffeloosheid van de staat. De film is maandagavond te zien op Canvas, om 23.30u.
Op 8 januari 1988 verdwenen in Ecuador de twee broers Restrepo, Santiago (17) en Andrés (14), de broers van filmmaakster Maria Fernanda. Zij zelf was toen tien en bleef alleen achter bij haar ouders.
Sinds die duistere dag stond het leven van haar ouders- een zeer welstellende familie in Quito- enkel nog in het teken van het terugvinden van de broers. Of op zijn minst van het ophelderen van wat er precies gebeurd was.
In Ecuador groeide dit onderzoek uit tot “het geval Restrepo”, een zaak die nooit volledig is opgelost. Uit getuigenissen van de Waarheidscommissie die in 2008 is opgestart – met Rafael Correa als president- is effectief gebleken dat de broers werden ontvoerd, gemarteld en vermoord door de politie. Hun lichamen werden gedumpt in het meer van Yambo, langs de Panamericana op de weg van Quito naar Ambato.
Uitzinnig verdriet en grenzeloze inzet
De ouders van de kinderen Restrepo hebben een niet aflatende strijd gevoerd voor opheldering. Negentien jaar lang ging de vader elke woensdag naar het plein voor het presidentiële paleis in Quito om opheldering te vragen. Vier jaar geleden besloot Maria Fernanda de herinnering aan haar broers vast te leggen in deze documentaire.
De film is een indrukwekkend portret van de heel persoonlijke worsteling, van het uitzinnige verdriet en de grenzeloze kracht die een vader en een moeder drijven om het lot van hun verdwenen kinderen te kennen. Maar tegelijk ook van het gevecht tegen de willekeur van de politie en het geweld van de staatsinstellingen, van “het systeem”.
Maar even indrukwekkend is de gedrevenheid van de filmmaakster, die zelf oog in oog komt te staan met de verantwoordelijken voor de verdwijning van haar broers tijdens een verhoor van de Waarheidscommissie en die hen onverschrokken op de man af de vragen voorlegt die jaren lang haar familie dag en nacht in de greep houden: waarom is dit gebeurd en waar zijn ze?
De Ecuadoraanse staatsveiligheid
Op de vraag waarom dit alles gebeurde, wordt in de film slechts impliciet een antwoord gegeven. ‘Het systeem’, zegt de vader in de film. ‘Omdat onze ouders van Colombiaanse afkomst waren’, zegt Maria Fernanda in een gesprek met MO*. ‘Ze beschuldigden ons van drugssmokkel maar dat was onderdeel van de antiterrorisme strategie en de politiek van de staatsveiligheid.’
In 1985 kwam in Ecuador León Febres Cordero aan de macht, van de Partido Social Cristiano, met een rechts programma dat “orde en rust” moest brengen tegen de invloeden van linkse en terroristische groepen. De familie Restrepo was bij de verkiezingscampagne zelfs uitgesproken sympathisant van Febres Cordero. ‘Maar nadien zijn we hierin heel erg bedrogen uitgekomen’, aldus de vader. ‘Niemand van hen heeft onze klacht willen aanhoren.’
In die jaren was er in Ecuador een kleine guerrillakern actief onder de naam Alfaro Vive ¡Carajo!, wat voor Febres Cordero de aanleiding was om een geheime inlichtingendienst op de richten, de zogenaamde SIC-10. In de vier regeringsjaren van Febres Cordero is die SIC-10 verantwoordelijk geweest voor meer dan vierhonderd arrestaties en folteringen en voor tien verdwijningen.
De film is een tijdsdocument over de willekeur van de Ecuadoraanse politie in de jaren tachtig en daarna, want geen enkele regering – tot die van Correa- is bereid geweest een onderzoek ten gronde op te zetten.
Verontwaardiging en verwerking
De persoonlijke zoektocht van de Restrepo’s wordt gekaderd in de turbulente jaren ’90, toen de verontwaardiging van het Ecuadoraanse volk over zijn politici ten top steeg. Een algemene staking van de inheemse beweging legde in 1990 dagen lang het land lam en in de jaren daarop werden drie presidenten op rij de laan uitgestuurd. Het is pas sinds het aantreden van president Correa in januari 2007 dat er opnieuw enige stabiliteit is gekomen.
De film is in oktober vorig jaar in Ecuador in première gegaan. De grote belangstelling die de documentaire daar kreeg – ruim 160 000 mensen gingen hem bekijken- bewijst dat deze prent veel meer is dan enkel het persoonlijke verhaal van de broers Restrepo en de persoonlijke verwerking van Maria Fernanda van dit drama. Het is het verwerken van een zwarte pagina uit de Ecuadoraanse geschiedenis en het zoeken naar de waarheid, opdat dit nooit meer zou gebeuren. Nunca más.