Toekomst omstreden Ineos-project in de Antwerpse haven onzeker, raffinaderij geschrapt

De haven van Antwerpen.

beeveephoto (CC BY-SA 2.0)

Petrochemische reus Ineos schrapt voorlopig zijn PDH-unit uit ‘Project One’, het miljardenproject dat voorzag in de bouw van twee plasticfabrieken in de Antwerpse haven. Dat nieuws wordt bevestigd door Nathalie Meert, woordvoerster van de chemiereus. De toekomst van het project wankelt.

Volgens bronnen zou petrochemiereus Ineos de plannen voor de PDH-unit, een raffinaderij die propyleen produceert, voorlopig in de koelkast steken. De voorlopige schrapping betekent dat de helft van het initiële ‘Project One’ niet gerealiseerd zal worden. De bouw van de ethaankraker zou alsnog doorgaan. Beide installaties zetten schaliegas om tot grondstoffen voor het maken van plastics.

Reden die wordt gegeven is de financiële situatie van het project. Mede door de coronacrisis verkeert de petrochemische sector in moeilijk vaarwater. Volgens dezelfde bronnen zijn er al ontslagen gevallen in het team dat verantwoordelijk was voor het PDH-luik. Amerikaans kredietbeoordelaar Moody’s verlaagde eind december nog de kredietrating van Ineos. Eén van de redenen hiervoor was de negatieve macro-economische vooruitzichten voor het bedrijf.

Het nieuws wordt bevestigd door Nathalie Meert, woordvoerster bij Ineos. ‘Het gaat om een herfasering van het project. Op dit moment is er meer vraag naar ethyleen. We kiezen er daarom voor om de ethaankraker voorrang te geven,’ klinkt het in een korte reactie.

Geen fabriek?

Nu is de vraag of de PDH-unit er überhaupt ooit zal komen. In de wandelgangen klinkt het dat enkele jaren uitstel al gauw afstel kan betekenen. Volgens bronnen zou zelfs het einde van het hele project in zicht kunnen zijn, ook voor de ethaankraker: ‘Als je het totaalplaatje bekijkt van de onderneming, zou het absurd zijn om deze alsnog te plaatsen,’ klinkt het.

Naast het financiële aspect is er ook de veranderende politieke context. Onder meer de Europese Unie werkt in kader van de Europese Green Deal aan strengere regelgeving. Bovendien zal de Antwerpse haven de komende jaren inzetten op een klimaatneutraal beleid en mikt het havenbestuur op een volledige klimaatneutraliteit in 2050. Ook gaat de Vlaamse klimaatzaak op 16 maart van start, die mogelijk gevolgen kan hebben voor de milieuwetgeving in België.

Of de afgeslankte versie er al dan niet komt, zal wellicht afhangen van de reactie van investeerders op het nieuws. Zullen ze zich terugtrekken uit het project of niet? Sinds 2016 kon Ineos rekenen op een investering van drie miljard euro. Een pak banken, waaronder KBC en BNP Paribas investeerden massaal in het project.

Omstreden

In 2016 tekenden Ineos, Stad Antwerpen en de Vlaamse overheid een samenwerkingsovereenkomst voor de bouw van twee plasticfabrieken. Deze zouden tegen 2025 aan de Antwerpse horizon moeten verschijnen. Het project kon van de meet af aan rekenen op kritiek van milieu- en burgerorganisaties.

Milieu- en burgerorganisaties zoals Greenpeace en actiecollectief Ineos Will Fall wezen op de enorme uitstoot die de raffinaderijen zouden veroorzaken. Daarnaast zou er buitenlands schaliegas gebruikt worden in het productieproces. Schaliegas is een fossiele brandstof en de winning ervan is heel vervuilend. Bij het proces wordt water aan hoge kracht de grond in gespoten, een techniek die waterverslindend is en leidt tot meer en zwaardere aardbevingen.

Ook vrezen actiegroepen dat het geproduceerde ethyleen en propyleen gebruikt zou worden voor wegwerpplastic.

Ineos Will Fall reageert tevreden: ‘Dit is voor ons een overwinning, maar de strijd tegen de ethaankraker die Ineos nog steeds wenst te bouwen, gaat verder. Wij zullen blijven strijden voor een haven die wél visie en ambitie toont.’ ClientEarth laat in een persbericht optekenen dat ‘het schrappen van de unit een opluchting is voor iedereen die bezorgd is over plastic en klimaat. De beslissing komt niets te vroeg. Vanwege de zware gevolgen op het milieu had het project in de eerste plaats al nooit goedgekeurd mogen worden.’

Saucissonering

Een andere doorn in het oog van de actiegroepen was de ‘saucissonering’ van het dossier. Bij deze “salami-tactiek” wordt een aanvraagdossier in verschillende stukjes verdeeld. Voor elk deel wordt een afzonderlijk milieueffectenrapport (MER) ingediend. Hierdoor ontbreekt een totaalbeeld van de ware milieueffecten van een dossier.

Mede door de saucissonering keurde Vlaams minister van omgeving Zuhal Demir (N-VA) eind oktober een omgevingsvergunning goed die Ineos toestond 55 hectare bos te kappen voor het bouwen van de raffinaderijen.

Veertien milieuorganisaties — waaronder ClientEarth, Bond Beter Leefmilieu, Natuurpunt, Klimaatzaak, Grootouders voor het Klimaat, WWF België en Greenpeace — gingen in beroep tegen het besluit bij de Raad voor vergunningsbetwistingen. Deze gaf de aanklagers gelijk, waardoor de omgevingsvergunning voorlopig werd opgeschort. De rechter oordeelde dat er geen algemeen beeld van de milieueffecten werd gegeven door Ineos.