Geweld, intimidatie en verkiezingskoorts in Burundi

Huidige president Nkurunziza en leider van de politieke partij CNDD-FDD stelt zich niet verkiesbaar voor een vierde ambtstermijn.

DOC by (CC BY-ND 2.0)

Op 20 mei kiezen Burundezen een opvolger voor huidige president Pierre Nkurunziza, die 15 jaar aan de macht was. In die periode kende het land veel geweld. Ook nu kijkt oppositiepartij CNL machteloos toe hoe sympathisanten en aanhangers worden vermoord en gekidnapt. Internationale kieswaarnemers en journalisten zijn niet welkom.

Pierre Nkurunziza, sinds 2005 president van Burundi, stelde zich dit jaar niet meer verkiesbaar. Zijn partij (CNDD-FDD) stelde daarom Evariste Ndayishimiye aan als presidentskandidaat. Op dezelfde dag vinden ook parlements- en gemeenteraadsverkiezingen plaats. Officieel zijn er 7 presidentskandidaten, maar de strijd zal voornamelijk gaan tussen Evariste Ndayishimiye en oppositieleider Agathon Rwasa van oppositiepartij CNL.

Ndayishimiye wordt aangeduid als favoriet en is geen onbekende voor het Burundese volk. Hij is sinds 2016 de secretaris-generaal van CNDD-FDD en was daarvoor kabinetschef van de huidige president Pierre Nkurunziza. Van 2006 tot 2007 was Evariste Ndayishimiye minister van Binnenlandse Zaken en Openbare Veiligheid.

Naar aanleiding van de verkiezingen lopen de spanningen in het land hoog op. Wie ervan verdacht wordt steun te betuigen aan een kandidaat van een andere partij dan het CNDD-FDD wordt vermoord. Op die manier wil de regerende partij, waarvan Nkurunziza voorzitter is, de touwtjes strak in handen houden.

‘Het is chaos, want mensen worden ontvoerd, gevangen genomen en vermoord.’

De jongerenafdeling van de partij, ook wel Imbonerakure genoemd, wordt ervan verdacht aanhangers van andere partijen te doden, kidnappen of te arresteren. Zo meldt Human Rights Watch dat de politieke jongerenorganisatie tientallen leden van de CNL arresteerde op bijeenkomsten van de partij en hen beschuldigden van deelname aan “illegale vergaderingen”. Vorig jaar werden vier leden van de Imbonerakure veroordeeld tot levenslang omdat ze verantwoordelijk worden geacht voor de moord op een oppositielid.

Ook in 2015 verliepen de presidentsverkiezingen erg onrustig, toen Nkurunziza zich voor een derde ambtstermijn verkiesbaar stelde. In de Burundese grondwet en het vredesakkoord van Arusha staat nochtans dat een president slechts twee ambtstermijnen mag aanblijven. Het Burundese volk protesteerde daarom wekenlang op straat, maar Nkurunziza kwam opnieuw aan de macht. Niet alleen in de straten, maar ook binnen het leger waren de meningen erg verdeeld. Generaal-majoor Godefroid Niyombare wachtte totdat de president uit het land was om een staatsgreep te plegen, maar die mislukte.

Geweld tegen oppositie

῾Onze aanhangers worden aangevallen en er is geen gerecht of de politie vervolgt de daders niet᾿, vertelt oppositieleider Rwasa in een interview met Voice of America. ‘We merken dat getracht wordt om CNL te destabiliseren.’

Volgens CNL werd een van hun leiders die actief is in de centraal gelegen provincie Mwaro gekidnapt en is zijn stoffelijk overschot teruggevonden in een rivier. De partij meldde ook de verdwijning van twee andere leden in de oostelijke provincie Ruyigi, die grenst aan buurland Tanzania.

‘CNDD-FDD arresteert politici en aanhangers van CNL. Vooral wie op de verkiezingslijst staat’, bevestigt ook Justine Nkurunziza. Deze mensenrechtenactiviste — voor alle duidelijkheid: géén familie van de president — is directrice van de Coalitie van de Civiele Maatschappij voor de Verkiezingstoezicht (COSOME). De organisatie bestaat sinds 2005 en promoot democratische verkiezingen, bestudeert de verkiezingen en heeft waarnemers in het hele land.

Justine, die in 2005 de prijs van ῾Sterke Vrouw᾿ kreeg uitgereikt door de Amerikaanse ambassade in Burundi, zet vandaag haar werk verder vanuit Canada, nadat ze het genoodzaakt zag om te vluchten. Met haar medewerkers houdt ze contact via Whatsapp: ‘Ze blijven actief in Burundi, maar ook zij moeten opletten. Er wordt al langer geweld gepleegd tegen oppositieleden, vooral van het CNL. Onze medewerkers observeren hoe dat geweld tijdens de presidentscampagne toeneemt. Het is chaos, want mensen worden ontvoerd, gevangen genomen en vermoord. Er is ook extreem veel corruptie. Zelfs voormalige leden van de partij CNDD-FDD sluiten zich aan bij oppositiekandidaat Rwasa en worden geïntimideerd om terug te keren.᾿

Volgens Justine Nkurunziza worden mensen verplicht om deel te nemen aan bijeenkomsten van de regerende partij. ῾Oppositiepartijen menen dat mensen met een andere politieke voorkeur moeten verdwijnen om de positie van CNDD-FDD niet te verzwakken. Zo zouden mensen verplicht moeten deelnemen aan bijeenkomsten van CNDD-FDD. Soms zou de partij kantoren zelfs verplichten te sluiten, zodat werknemers kunnen deelnemen. Ook studenten en fietstaxichauffeurs zouden gedwongen worden om aanwezig te zijn. Dit is niet het geval voor de meetings van Agathon Rwasa, want daar wordt niemand verplicht om deel te nemen᾿, vertelt Justine Nkurunziza.

Frauduleuze verkiezingen?

῾Als je geld inzamelt voor een andere politieke partij word je de vijand van CNDD-FDDD’, weet Pierre Claver Mbonimpa, een Burundese mensenrechtenactivist, die politiek vluchteling is in België. Hij richtte de Burundese Vereniging voor de Bescherming van de Mensenrechten en Gevangen op (APRODH). ‘Vooral als je steun betuigt aan de presidentskandidaat van CNL. Daarom had CNDD-FDD mij liever dood. Het had liever dat ik zou stoppen met praten. Het is al jaren hun strategie.᾿

‘Zo probeert de CNDD-FDD mij te ontmoedigen. Zo werken ze nu eenmaal.᾿

‘Er is twee keer op me geschoten.’ De 69-jarige Mbonimpa kwam naar België om verzorgd te worden aan zijn wonden, ver van het geweld van de regerende partij. Omdat die er niet in geslaagd was, hem te doden, werd zijn familie het doelwit. ῾Terwijl ik in België was werden mijn zoon en schoonzoon vermoord. Zo probeert de CNDD-FDD mij te ontmoedigen. Zo werken ze nu eenmaal᾿, getuigt de activist.

Partijdige kiescommissie?

Ondertussen woedt in Burundi de discussie of de Nationale Onafhankelijke Kiescommissie (CENI) wel onpartijdig is. Internationale kieswaarnemers zijn tijdens de verkiezingen niet welkom in Burundi en hetzelfde geldt voor internationale journalisten. Daarom gelooft Mbonimpa dat de uitslag gemakkelijk gemanipuleerd kan worden. ῾Er zijn geen onafhankelijke, buitenlandse waarnemers aanwezig en de leden van de kiescommissie zijn leden van de CNDD-FDD. Er zal gefraudeerd worden tijdens de verkiezingen. De politieke partij die nu aan de macht is die aan het voorbereiden. Ik eis dat de stemmen grondig gecontroleerd worden.᾿

῾Alleen als er fraude wordt gepleegd, zal Agathon Rwasa niet winnen.’

῾Alleen als er fraude wordt gepleegd, zal Agathon Rwasa niet winnen’, beaamt Justine Nkuzunziza. ‘Er is zoveel intimidatie en we stelden vast dat deze verkiezingen absoluut niet transparant zijn. Bovendien zitten we midden in een gezondheidscrisis waarbij mensen overlijden aan COVID-19. De Burundese overheid probeert het coronavirus te minimaliseren door verlaagde cijfers door te geven aan de Wereldgezondheidsorganisatie. De vertegenwoordiger van de WHO werd zelfs het land uitgewezen, wat een onzin!’

WHO Afrika kreeg van het Burundese ministerie van Buitenlandse Zaken een brief waarin het schreef dat vier medewerkers het land moesten verlaten. De brief vermeldt niet duidelijk waarom de internationale gezondheidsorganisatie niet meer welkom is. De uitgewezen functionarissen helpen in strijd tegen COVID-19. Ondanks de gezondheidscrisis gaan de verkiezingen gewoon door.

Burundi behoort bij de armste landen ter wereld. Volgens de VN kampen 1,7 miljoen Burundezen met voedselonzekerheid.