Vervangende stoffen, zoals PFAS, in de lift
Vervuiling met DDT daalt, maar er komen nieuwe schadelijke stoffen in de plaats
© National Museum of Health and Medicine / Flickr (CC BY 2.0)
© National Museum of Health and Medicine / Flickr (CC BY 2.0)
De vervuiling met twaalf persistente en schadelijke stoffen, waaronder DDT, is wereldwijd gedaald, blijkt uit cijfers van de VN. Maar de chemicaliën die ervoor in de plaats zijn gekomen, vormen vaak nieuwe risico’s.
Persistente organische stoffen (POP’s) vormen een van de grootste problemen voor vervuiling, omdat ze bijzonder traag verdwijnen en zich opstapelen in het milieu en het menselijk lichaam. Ze worden onder meer in verband gebracht met kanker, leverschade, verminderde vruchtbaarheid en een verhoogd risico op astma en schildklieraandoeningen.
Uit uitgebreid onderzoek in 42 landen blijkt dat POP’s nog altijd aanwezig blijven in onder meer moedermelk, de lucht, het water en de bodem, maar ook in rundvlees, eieren en vis. In totaal werden meer dan negenhonderd verzamelde monsters onderzocht. De dertig POP's die in het onderzoek worden gevolgd, omvatten naast pesticiden en industriële chemicaliën ook stoffen die onbedoeld vrijkomen in industriële processen of onvolledige verbranding, bijvoorbeeld van afval.
‘POP’s blijven alomtegenwoordig, ondanks de pogingen om het gebruik en de productie ervan te verminderen’, zegt Andrea Hinwood, hoofdwetenschapper van het VN-milieuagentschap (UNEP).
Daling
In 2004 werd in het Verdrag van Stockholm afgesproken om twaalf van de stoffen aan te pakken, en hun concentratie is wel gedaald. Het beruchte DDT bijvoorbeeld is sinds 2004 met meer dan 70 procent afgenomen in moedermelk. Toch blijft het de meest voorkomende vervuilende stof in moedermelk, vooral in landen waar DDT in het verleden intensief is gebruikt.
‘Overheden mogen zich niet laten meeslepen in een giftig spelletje verstoppertje, waarbij de ene verboden stof wordt vervangen door een nieuwe.’Jacqueline Alvarez, hoofd van de afdeling Chemicals and Health bij UNEP.
Maar uit het onderzoek blijkt ook dat POP’s aanwezig kunnen zijn op grote afstand van de besmettingsbron. Zo werden PCB’s op verhoogde niveaus gedetecteerd in de lucht op het Afrikaanse continent, het Caribisch gebied en Latijns-Amerika.
Nieuwe gevaren
En sommige chemicaliën die inmiddels verboden zijn, werden door de industrie vervangen door andere chemicaliën, waarvan later ook bleek dat ze ook POP-eigenschappen hadden. Het bekendste voorbeeld zijn PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen). Van de duizenden PFAS-varianten worden drie belangrijke chemicaliën (PFOS, PFOA en PFHxS) vermeld onder het Verdrag van Stockholm. Ze werden stuk voor stuk aangetroffen in moedermelk. PFAS zijn ook aangetroffen in het drinkwater op afgelegen eilanden, in concentraties die de EU-normen ver overtreffen.
‘Overheden mogen zich niet laten meeslepen in een giftig spelletje verstoppertje, waarbij de ene verboden stof wordt vervangen door een nieuwe’, zegt Jacqueline Alvarez, hoofd van de afdeling Chemicals and Health bij UNEP. ‘Dit verontrustende patroon betekent dat deze stoffen nog steeds aanwezig zijn in producten die we gebruiken, eten en dragen, maar ook in onze lucht en water.’