VN buigen zich over vergrijzing

Volgens de bevolkingsdeskundigen van de Verenigde Naties zullen er binnen
een halve eeuw meer oudere mensen dan kinderen op onze planeet leven. Tegen
2050 is één op de vijf wereldburgers ouder dan 60. Binnen die groep stijgt
het aandeel van de 80-plussers tot 21 procent, en het aantal honderdjarigen
neemt toe van 210.000 nu tot 3,2 miljoen in 2050.

De vergrijzing van de bevolking gat het snelst in de rijke landen, maar ook
de rest van de wereld blijft er niet van gespaard. Nu zijn er in de
geïndustrialiseerde wereld voor elke 65-plusser nog vijf mensen in de
‘actieve’ leeftijdsgroep van 15 tot 64 jaar, maar binnen een halve eeuw
wordt die verhouding één op twee. In de ontwikkelingslanden evolueert de
verhouding van één tegen twaalf nu tot één op vijf in 2050. Niet alle oudere
mensen stoppen met werken. In de rijke landen is één vijfde van de oudere
mannen en één tiende van de oudere vrouwen nog professioneel actief, en in
de ontwikkelingslanden werkt zelfs nog ongeveer de helft van mannelijke
65-plussers. Maar toch zal de aangroei van het aantal oudere mensen in alle
landen de economische groei, de belastingsinkomsten en de spaarquote
aantasten en de sociale zekerheid en de gezondheidszorg onder druk zetten.

Daarmee zijn ook meteen een aantal belangrijke beleidsterreinen aangegeven
waarop regeringen die het vergrijzingsprobleem ernstig nemen de komende
jaren veel werk moeten verzetten. Maar de uitdaging is veel breder. In
sommige ontwikkelingslanden wordt de vergrijzing nu bijvoorbeeld vooral
zichtbaar op het platteland. Steeds meer jonge mensen emigreren naar de
steden, en in sommige gemeenschappen houdt ook aids lelijk huis onder de
actieve bevolking. Die landen moeten dringend hun beleid inzake landbouw en
landelijke ontwikkeling heroriënteren, zegt Florence Chenoweth van de
VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO).

Ook de verhoudingen tussen mannen en vrouwen moeten herbekeken worden.
Volgens HelpAge International, een netwerk van niet-gouvernementele
organisaties die rond vergrijzing werken, krijgen vrouwen in de
ontwikkelingslanden een steeds zwaardere last te dragen naarmate de
gemiddelde leeftijd in een bevolking toeneemt. Vrouwen verrichten
traditioneel meer verzorgingstaken, en ze werken bovendien meer dan mannen
in de informele sector, waar pensioenregelingen onbestaande zijn. In Azië en
Afrika heeft volgens HelpAge ook het aids-probleem de oude dag van veel
grootouders grondig veranderd. Als hun kinderen sterven, worden ze plots
financieel verantwoordelijk voor hun kleinkinderen, en dat op een moment
waarop hun inkomen en hun gezondheid al bergaf gaan.

In 1982 organiseerden de VN in Wenen al een eerste conferentie over de
veroudering van de wereldbevolking. Het actieplan dat toen werd goedgekeurd,
vormde het vertrekpunt voor de voorbereiding van de Tweede Wereldconferentie
over de Vergrijzing die dit jaar van 8 tot 12 april in Madrid zal
plaatsvinden, en die een nieuw actieplan zou moeten opleveren. Bij de
discussie van de ontwerpteksten daarvoor zijn er momenteel nog wel wat
problemen, geeft Felipe Paolillo toe, de voorzitter van het
voorbereidingscomité. Voor discussie zogen de band die ontwikkelingslanden
willen leggen tussen de vergrijzing en de noodzaak tot schuldkwijtschelding,
pogingen om de rechten van oudere mensen nauwkeuriger te omschrijven en het
onderwerp van arbeidskansen en sociale zekerheid voor ouderen.

Waarschijnlijk wordt de schending van de mensenrechten van ouderen een
belangrijke thema van de conferentie in Madrid. Oudere mensen worden vaak
het slachtoffer van financiële uitbuiting en blijken ook nogal eens
lichamelijk of geestelijk mishandeld te worden. Het onderwerp kwam al begin
de jaren 80 te sprake in de internationale gemeenschap, maar ps vorige week
publiceerden de VN er een eerste officiële rapport over. De meest
voorkomende vorm van mishandeling is verwaarlozing, stelt Odile Frank van
het VN-departement voor Economische en Sociale Zaken. Maar soms is die
verwaarlozing gewoon een gevolg van onwetendheid en een verkeerde houding
ten opzichte van ouderen. Tegen die onwetendheid kan de conferentie in
Madrid nog het makkelijkste ingaan, net als de ngo-schaduwconferentie die
aan de officiële bijeenkomst voorafgaat.