VN-klimaatrapport: ‘Volgende jaren zijn belangrijkste van onze geschiedenis’

CC Foto Pxhere/IPS​

Als de opwarming van de aarde meer dan 1,5 graden zal bedragen, zullen de gevolgen beangstigend zijn. Wetenschappers stellen dat enkel een globale transformatie die nu moet beginnen, dit nog kan voorkomen.

In het rapport dat maandag 8 oktober is vrijgegeven, stelt het klimaatpanel van de Verenigde Naties (het IPCC) dat een opwarming met 1,5 graden in vergelijking met 2 graden een groot deel van de mensheid en het leven op aarde kan behoeden van verwoestende gevolgen.

Om de opwarming te beperken tot die 1,5 graden zijn de wetenschappers unaniem: de uitstoot van CO2 moet tot nul worden teruggebracht binnen uiterlijk drie decennia. Ze noemen dit een enorme transformatie die regeringen moeten zien te verwezenlijken – maar waar tot nu toe weinig concrete actie wordt voor ondernomen.

Bepalend moment in de geschiedenis

‘De volgende jaren zijn wellicht de belangrijkste in onze geschiedenis’, zegt Debra Roberts, covoorzitter van het IPCC, die de impact van de opwarming onderzoekt.

‘Ik twijfel er niet aan dat historici ooit zullen terugkijken naar dit document als een van de bepalende momenten in de geschiedenis van de mensheid’

Het IPCC-rapport is een compilatie van bestaande wetenschappelijke kennis die werd samengebald tot een samenvatting van 33 pagina’s voor de overheden van de VN-lidstaten.

‘Ik twijfel er niet aan dat historici ooit zullen terugkijken naar dit document als een van de bepalende momenten in de geschiedenis van de mensheid’, zegt de hoofdonderhandelaar voor de kleine eilandstaten, Amjad Abdulla. ‘Ik dring er dan ook op aan bij alle geciviliseerde landen om hun verantwoordelijkheid te nemen en dringend werk te maken van de strijd tegen de uitstoot van broeikasgassen, die verantwoordelijk is voor deze crisis.’

Eilandstaten

Abdulla is afkomstig van de Maldiven. In landen zoals het zijne zijn een half miljard mensen afhankelijk van het mariene ecosysteem en het koraalrif voor voedsel en toerisme. Het verschil tussen 1,5 en 2 graden Celsius is het verschil tussen een verlies van 70 tot 90 procent van het koraal tegen 2100, en de volledige verwoesting ervan, stelt het rapport.

De kleine eilandstaten waren deel van een coalitie van landen die zwaar hebben gepleit om zowel een doelstelling van 1,5 als van 2 graden Celsius binnen het klimaatakkoord van Parijs in overweging te nemen. Het rapport van vandaag is een antwoord op deze dubbele doelstelling. De wetenschap had nog niet duidelijk gedefinieerd wat er zou gebeuren in beide scenario’s, noch welke maatregelen nodig zijn om te streven naar een maximale opwarming van 1,5 graden.

Na de finalisering van het rapport had de speciaal vertegenwoordiger van de VN-secretaris generaal voor duurzame energie, Rachel Kyte, lof voor deze overheden. ‘Zij hadden de urgentie meer dan wie ook begrepen’, zei ze.

2 graden-scenario

Bij een opwarming van 2 graden zal de druk op watervoorzieningen en landbouwgrond toenemen, net als de verhoogde blootstelling aan extreme hitte en overstromingen. Hierdoor dreigt armoede voor honderden miljoenen, zeggen de auteurs.

Ongeveer 65 mensen kwamen om toen orkaan Maria in september 2017 het Dominica bereikte en een groot deel ervan vernietigde.

Honderdduizenden planten- en diersoorten zullen hun leefgebied met meer dan de helft zien krimpen. Tropische stormen zullen meer regen uit de Filipijnen in het Caribisch gebied dumpen.

‘Iedereen heeft gehoord wat er vorig jaar met Dominica (een onafhankelijke eilandstaat in de Cariben, nvdj), is gebeurd’, zegt Ruenna Hayes, een afgevaardigde van het IPCC uit St. Kitts en Nevis. ‘Ik kan niet beschrijven wat dit niet alleen bij mij persoonlijk heeft veroorzaakt, maar bij iedereen die ik ken.’

Ongeveer 65 mensen kwamen om toen orkaan Maria in september 2017 het eiland bereikte en een groot deel ervan vernietigde.

Veranderende wereld

Als plan van wat er nu moet worden gedaan, beschrijft het rapport de veranderingen die nodig zijn. De nieuwe wereld moet worden opgebouwd voordat de kinderen die vandaag worden geboren de middelbare leeftijd bereiken. In die wereld zal 70 tot 85 procent van de elektriciteit uit hernieuwbare bronnen komen.

Er zal meer nucleaire energie zijn dan vandaag. Gas, verbrand met koolstofafvangtechnologie, zal nog sterk dalen om slechts 8 procent van het vermogen te leveren. Kolencentrales zullen er niet meer zijn. Elektrische auto’s zullen domineren en 35 tot 65 procent van al het vervoer zal weinig tot niets uitstoten.

Om deze transformatie te betalen zal de wereld bijna een biljoen dollar hebben geïnvesteerd (een miljoen keer een miljoen), elk jaar opnieuw, tot in 2050.

Om het klimaat te stabiliseren zullen overheden enorme programma’s hebben opgezet om koolstof uit de lucht te zuigen. Die omvatten het beschermen van bestaande en het planten van nieuwe bossen. Boerderijen zullen de nieuwe olievelden zijn. De voedselproductie zal onder grote druk komen te staan want er zullen diepgaande keuzes worden gemaakt tussen het voeden van de wereld en iedereen van brandstof voorzien.

Het rapport is duidelijk dat deze wereld de voorkeur geniet boven een die opwarmt tot 2 graden Celsius, maar het is kritisch over de waarschijnlijkheid dat dit tot stand zal komen. Dat is aan overheden, burgers en bedrijven, en niet aan wetenschappers, om daarover te beslissen.

Vooruitzichten onduidelijk

In de komende twaalf maanden zullen twee bijeenkomsten plaatsvinden waarop de regeringen wordt gevraagd om de uitdaging aan te gaan die dit rapport stelt: de VN-klimaatgesprekken in Polen, nog dit jaar, en de speciale top gehouden door VN-secretaris-generaal António Guterres in september 2019.

De auteurs van het rapport zijn eerder vrijblijvend over de vooruitzichten. Jim Skea van het IPCC stelt: ‘Beperking van de opwarming tot 1,5 graden is mogelijk binnen de wetten van de chemie en de natuurkunde, maar dit zou ongekende veranderingen vereisen.’

‘Als dit rapport er niet in slaagt om elk land ervan te overtuigen dat welvaart verandering vereist om enkele van de ergste gevolgen van de klimaatverandering af te vlakken, dan weet ik niet wat dat wel zal doen’

‘Als dit rapport er niet in slaagt om elk land ervan te overtuigen dat hun welvaart en veiligheid wetenschappelijke, technologische, politieke en sociaaleconomische verandering vereist om enkele van de ergste gevolgen van de klimaatverandering af te vlakken, dan weet ik niet wat dat wel zal doen’, aldus Peter Frumhoff, directeur wetenschap en beleid bij de Union of Concerned Scientists (UCS) en voormalig hoofdauteur van het IPCC

Het recept dat de wetenschappers voorschrijven om te voorkomen dat de limiet van 1,5 graden wordt overschreden, is dat de uitstoot van CO2 in 2030 45 procent onder het niveau van 2010 zit en teruggebracht wordt tot nul rond 2050. Maar wereldwijd zien we dat de uitstoot stijgt, niet daalt.

De EU, een van de meest progressieve van alle grote economieën, streeft naar een vermindering van 30 procent CO2-emissies tegen 2030 in vergelijking met de eigen uitstoot in 2010, en van 77 tot 94 procent tegen 2050. Momenteel worden beide doelstellingen opnieuw bekeken en dit rapport wordt meegenomen in de beslissingen.

Als de EU gaat voor CO2-neutraliteit in 2050 schaart het zich bij andere partijen die voor de 0 procent gaan tegen de helft van deze eeuw: Californië (2045), Zweden (2045), Groot-Brittannië (2050 wordt in overweging genomen) en Nieuw-Zeeland (2050).

Een fundamenteel principe van de klimaatpolitiek is echter dat de verwachtingen over de inspanningen van landen worden bepaald door hun ontwikkeling. Als de rijkste, meest vooruitstrevende economieën op aarde de lat leggen op 2045-2050, waar komen China, India en Latijns-Amerika dan terecht? Als de EU 2050 als doel heeft, wat dan met Afrika?

Politieke tegenwind

Het probleem is niet de technologie. We beschikken over de tools die we nodig hebben. Maar juist op een moment dat de wereld sneller moet gaan, groeit de politieke tegenwind in sommige landen. In Brazilië, de thuisbasis van ‘s werelds grootste regenwoud, lijkt het steeds waarschijnlijker dat de klimaatscepticus Jair Bolsonaro tot president wordt verkozen.

De op een na grootste vervuiler –de VS– distantieerde zich onmiddellijk van het rapport. In een verklaring zeiden de Amerikaanse onderhandelaars dat de goedkeuring van de samenvatting ’niet moet worden begrepen als een Amerikaanse goedkeuring van alle bevindingen en kernboodschappen.’ Ook stond er dat het land nog steeds van plan was zich terug te trekken uit de overeenkomst van Parijs.

De samenvatting werd door alle regeringen aangenomen tijdens een besloten bijeenkomst tussen functionarissen en wetenschappers in Incheon, Zuid-Korea, die afgelopen zaterdag werd beëindigd. De VS hebben verschillende wijzigingen in de tekst gevraagd en verkregen. Bronnen vertelden dat de interventies meestal hielpen om het rapport te verfijnen. Maar ze waren ook in het voordeel van Amerikaanse belangen. Zo werd er onder meer een vermelding van het gebruik van kernenergie opgenomen.

Bronnen hebben ons verteld dat Saoedi-Arabië hard heeft gevochten om een ​​passage aan te passen die stelde dat investeringen in fossiele brandstofwinning tussen 2015 en 2050 met 60 procent zou moeten dalen. De clausule komt niet voor in de uiteindelijke samenvatting.

Maar toch, volgens drie van onze bronnen, heeft het land een voorwaardelijkheidsverklaring ingediend. Eén afgevaardigde zei dat daaruit blijkt dat het ‘een hele lange lijst met paragrafen van het rapport en van de samenvatting verwerpt.’