VN willen einde aan 'verdwijningen'
Gustavo Capdevila
25 september 2005
Wereldwijd hebben autoritaire regimes de voorbije kwarteeuw zeker 50.000 mensen spoorloos doen verdwijnen. Een werkgroep van de VN heeft in een recordtijd van drie jaar een ontwerpconventie klaargestoomd om een einde te maken aan de praktijk.
‘Verdwijningen’ werden in de jaren 70 en 80 een groot probleem in Latijns-Amerika. De Argentijnse dictatuur elimineerde van 1976 tot 1983 minstens 10.000 en volgens sommige cijfers zelfs 30.000 linkse opposanten zonder sporen na te laten. Vandaag baren Colombia en Nepal de VN de grootste zorgen.
De ontwerptekst definieert georchestreerde verdwijningen als misdaden tegen de menselijkheid. De auteurs stellen voor ook geheime detentie - één va de nieuwe wapens in de strijd tegen het terrorisme - te verbieden. Verwanten en de publieke opinie krijgen het recht de ware toedracht van verdachte verdwijningen te kennen. Overheden moeten informatie vrijgeven over wat er met de slachtoffers is gebeurd. De familie heeft recht de stoffelijke resten.
De VN-werkgroep wil een nieuw mechanisme invoeren om snel te kunnen optreden bij berichten over recente verdwijningen. Klachten kunnen worden ingediend bij de Algemene Vergadering van de VN. Een tienkoppig comité zou toekijken op de naleving van de conventie. Eventueel wordt dat orgaan in de toekomst samengevoegd met de andere gespecialiseerde VN-comités die andere mensenrechtenschendingen behandelen.
De innovatieve procedure zal helpen levens te redden, zegt Patrick Rice, de vertegenwoordiger van een groep van belangrijke mensenrechtenorganisaties bij de VN. Hij verwoordt onder meer de inschatting van de Latijns-Amerikaanse Federatie van Verenigingen van Verdwenen Gevangenen (Fedefam) en de stichting We herinneren ons uit Wit-Rusland.
Alle mensenrechtenorganisaties die de ontwerptekst al konden zien, zijn erg tevreden. Critici betreuren alleen dat de tekst geen verbod instelt op amnestie- of gratieregelingen voor de daders van georchestreerde verdwijningen, en dat de behandeling van gevallen door militaire rechtbanken niet helemaal wordt uitgesloten.
De VN keurden in 1992 al een verklaring goed tegen georchestreerde verdwijningen. De Organisatie van Amerikaanse Staten werkte een eigen conventie tegen verdwijningen uit die in 1996 in werking trad. Ook die tekst omschrijft de praktijk als een misdaad tegen de menselijkheid. (PD)