Vrijheid van meningsuiting? Niet voor vrouwen

In het digitale tijdperk ‘leidt de online golf van geweld, haatzaaiende uitlatingen en desinformatie ertoe dat vrouwen zichzelf censureren, beperken wat ze posten of zelfs platforms verlaten’, zegt de speciale VN-rapporteur voor vrijheid van meningsuiting Irene Khan bij de presentatie van haar rapport over genderrechtvaardigheid en vrijheid van meningsuiting.

PxHere (CC0)

Seksisme en vrouwenhaat en de daartoe leidende gendergerelateerde censuur zijn bovendien erger geworden door de opkomst van populistische, autoritaire en fundamentalistische krachten in de wereld. Dit stelt de speciale VN-rapporteur voor vrijheid van meningsuiting Irene Khan bij de presentatie van haar rapport over genderrechtvaardigheid en vrijheid van meningsuiting.

Ze zegt dat ‘de stemmen van vrouwen worden onderdrukt, gecontroleerd of expliciet bestraft door wetten, beleid en discriminerende praktijken, maar ook impliciet door sociale en culturele normen en patriarchale waarden’.

Ook zegt Khan dat landen het recht op vrijheid van meningsuiting van vrouwen niet respecteren en beschermen. Gendercensuur is zo wijdverbreid dat gendergelijkheid in de vrijheid van meningsuiting nog ver weg is, aldus Khan.

Digitale onveiligheid

Het rapport besteedt specifiek aandacht aan online gendergerelateerd geweld. In het digitale tijdperk ‘leidt de online golf van geweld, haatzaaiende uitlatingen en desinformatie ertoe dat vrouwen zichzelf censureren, beperken wat ze posten of zelfs platforms verlaten’, staat te lezen.

‘Het doel van de online aanvallen, is intimidatie, vrouwen het zwijgen opleggen.’

Online omgevingen en digitale tools verhogen de frequentie, snelheid en reproductie van de aanvallen en zorgen ervoor dat die op elk moment en overal kunnen plaatsvinden.

Khan analyseerde online aanvallen op vrouwelijke journalisten, politici, mensenrechtenverdedigers en feministische activisten. Het doel van de aanvallen, is haar conclusie: intimidatie, de vrouwen het zwijgen opleggen en hen verjagen van sociale-mediaplatforms en uit het openbare leven. Dit alles ondermijnt de mensenrechten, de diversiteit van media en de inclusieve democratie.

Patriarchale normen

Het rapport stelt verder: ‘Seksueel en gendergerelateerd geweld in de meest extreme vorm wordt gebruikt om uitingen die in strijd zijn met patriarchale en heteronormatieve, sociale of morele normen of codes het zwijgen op te leggen of te onderdrukken.’

‘Ook veel niet-statelijke actoren, zoals sociale, culturele of religieuze organisaties snoeren vrouwen de mond’.

Het online gedrag van jonge vrouwen maar ook van bijvoorbeeld non-binaire mensen, wordt onder het mom van bescherming van de openbare moraal in de gaten gehouden en gecensureerd door fundamentalistische groeperingen of zelfs regeringen in sommige landen. Dit geldt nog sterker als de vrouwen tot gemarginaliseerde bevolkingsgroepen behoren.

Hoewel de internationale mensenrechtenbeweging zich vooral richt op censuur als repressie van de staat, snoeren ook veel niet-statelijke actoren, zoals sociale, culturele of religieuze organisaties vrouwen de mond, zegt Khan.

Activisten en leidende vrouwen

Veel vrouwen worden het slachtoffer van (de dreiging van) fysiek en psychologisch geweld, waaronder doodsbedreigingen en verkrachting, omdat ze zichzelf uiten of gewoon omdat ze vrouwen zijn in een leidende rol, stelt Khan in het rapport.

Op veel plekken lopen demonstranten en activisten een verhoogd risico op seksueel of gendergerelateerd geweld door wetshandhavers of veiligheidstroepen. En in bepaalde landen kunnen meisjes alleen al door het gebruik van sociale media gevaar lopen.

Het rapport concludeert ook dat veel verworvenheden op het gebied van gendergelijkheid weer zijn ingeleverd als gevolg van COVID-19. Door de pandemie moesten veel vrouwen hun baan opzeggen om voor hun gezin te zorgen, en overal ter wereld nam huiselijk geweld alarmerend toe.

Overheden en bedrijven moeten meer doen

Het rapport benadrukt de verplichting van landen om de vrijheid van meningsuiting te respecteren en om ‘structurele en systemische barrières die gelijkheid in de weg staan’, uit de weg te ruimen.

De auteurs dringen er bij overheden en (sociale)mediabedrijven op aan om te zorgen voor veilige online omgevingen voor vrouwen en niet-binaire mensen, en zich te houden aan de internationale mensenrechtenwetgeving. Het onderzoek wijst op het gebrek aan transparantie van internetbedrijven en dringt bij die bedrijven aan op meer openheid.

Khan concludeert dat ‘als vrouwen verloren terrein willen terugwinnen, als landen hun economieën gaan heropbouwen en als regeringen het vertrouwen van het volk willen terugwinnen, moet het gelijke recht op vrijheid van mening en meningsuiting bovenaan de nationale en internationale agenda’s staan’.