Vrouwen drukken stempel op Braziliaanse presidentsverkiezingen

De drie vrouwen, Dilma Rousseff van de regerende Arbeiderspartij, de voormalige milieuminister Marina Silva van de Groene Partij en Heloísa Helena Lima de Moraes van de Partij voor Socialisme en Vrijheid, hebben hun kandidatuur nog niet officieel aangekondigd. Maar hun partijen schuiven Dilma, Marina en Heloísa Helena al naar voren, en daardoor halen ze in de opiniepeilingen al 5 tot 20 procent van de stemintenties.

Sterke vrouwen

De huidige president, Luiz Inácio Lula da Silva, hoopt dat zijn kabinetschef en rechterhand Dilma hem zal opvolgen. Zelf kan Lula geen derde keer kandideren. Dilma maakte tijdens de Braziliaanse dictatuur in de jaren zestig en zeventig deel uit van een linkse guerrillabeweging en bracht jaren in de gevangenis door. Onlangs moest ze een nieuwe strijd beginnen, nu tegen lymfeklierkanker. Ze liet er haar politieke bezigheden niet voor vallen.
Marina Silva, een vooraanstaande ecologiste, deed dertig jaar lang aan politiek vanuit de Arbeiderspartij, maar nam in mei 2009 ontslag als milieuminister. Ze was het niet eens met de grote infrastructuurwerken die haar collega’s in het Amazonewoud planden.
Van de derde kanshebber, Heloísa Helena, is het nog het minst zeker dat ze een gooi zal willen doen naar het presidentschap. Ze zou ook kunnen beslissen de senaatszetel te verdedigen die ze bezet voor haar partij, een splintergroep van de Arbeiderspartij.

Geen randfiguren

Voorop in de peilingen ligt nog altijd José Serra, de kandidaat van de Braziliaanse Sociaal-Democratische Partij. De leider van de grootste oppositiepartij haalt in de peilingen ongeveer 40 procent.
Maar Dilma, Marina and Heloísa Helena zijn wel degelijk concurrentie, oordeelt  de sociologe Fátima Jordão. Het zijn volgens haar geen randfiguren zoals de eerdere vrouwelijke presidentskandidaten die Brazilië kende. Ze hebben een sterke partij en genoeg vermogende aanhangers achter zich en hebben een overtuigend verhaal.
“Er waren nog nooit zoveel kiezers bereid om voor een vrouw te stemmen”, zegt Jordão. Volgens een peiling uit februari zouden negen op de tien Braziliaanse kiezers daar nu geen graten meer in zien. Vrouwen verrijken de politiek, vond 83 procent. “Er zijn geen obstakels of negatieve houdingen meer die zouden verhinderen dat een vrouw verkozen wordt”, oordeelt ook Ricardo Guedes van het enquêtebureau Sensus.

Seksisme

Jordão verwacht dat de aanwezigheid van sterke kandidates vanzelf genderthema’s naar boven zullen doen komen tijdens de campagne. Dilma haalde bijvoorbeeld al uit naar critici die haar verweten constant in beeld te komen bij de inhuldiging van nieuwe openbare gebouwen. Volgens Dilma zou een man daarvoor nooit zoveel kritiek krijgen. Jordão ziet er een symbolische verwijzing in naar het traditionele samenlevingsmodel waarbij vrouwen in de keuken of op andere plaatsen waar ze nauwelijks zichtbaar zijn het werk opknappen dat de boel draaiend houdt.
De Braziliaanse pers moet duidelijk nog wennen aan sterke vrouwen in de politiek. Politiek analist Marcelo Coelho loofde Dilma er onder meer voor dat ze nooit hysterisch doet, iets waar strijdbare vrouwen volgens hem vaker last van hebben. Over Heloísa Helena’s zei Coelho dat ze “aantrekkelijk zou kunnen zijn als ze haar haren niet zo strak naar achteren zou binden, haar bril zou weglaten en iets anders zou dragen dan witte hemden.” Marina is volgens de commentator “niet sexy, maar haar lichaam, haar gezicht en haar huid zijn authentiek”.
Politiek is een mannenzaak, impliceren de commentaarschrijvers, en uit de cijfers blijkt dat dit vooroordeel nog altijd een grote uitwerking heeft. Amper 9 procent van de volksvertegenwoordigers en 12 procent van de senatoren in Brazilië is vrouw. Brazilië heeft ook maar 3 vrouwelijke gouverneurs voor een totaal van 27 deelstaten, en 504 burgemeesters in 5555 gemeenten.