De Senaat leek vorige week donderdag even op een speciale Assemblée van Congolese vrouwen. 7 vrouwen van Afrikaanse herkomst, waaronder 6 Congolese, kregen er de titel Vredesvrouw. Samen met tien andere vrouwen werden ze gelauwerd omdat ze zich inzetten voor de opbouw en het behoud van vrede. Daarnaast kregen vier vrouwen van Afrikaanse afkomst financiële steun voor hun project. 'Er beweegt heel wat in Afrika,' zegt Magda De Meyer, voorzitter van de Vrouwenraad, 'vooral in Congo.'
Elien Spillebeen, een Belgische Vredesvrouw en oprichtster van de vzw ‘Mama Kivu’ die slachtoffers van seksueel geweld begeleidt, vindt het logisch dat Afrikaanse vrouwen zo zichtbaar zijn bij de uitreiking van deze vredes-erkenningen.
‘Vrouwen in een conflictgebied zoeken steun bij elkaar en verenigen zich. De Congolese vrouwen zijn niet enkel slachtoffer, ze zijn ondernemend en dat typeert hen.’
Elien Spillebeen: ‘De Congolese vrouwen zijn niet enkel slachtoffer.’
© Kaja Verbeke
De meeste initiatieven in Congo werden opgezet door vrouwen, zo blijkt. Heel wat alleenstaande vrouwen en weduwes ontfermen zich over weesjes, en misbruikte of verlaten kinderen. Zelf staan ze door hun situatie laag op de sociale ladder. ‘Het is een kwestie van overleven’, vult Vredesvrouw Francine Ramakers aan.
Volgens de Vrouwenraad is investeren in vrouwen ook meteen investeren in hun gezinnen, en in de hele gemeenschap. ‘Vrouwen steunen is zorgen voor de preventie van een conflict’, aldus De Meyer. ‘Ze zijn familiegericht en investeren heel wat in de maatschappij, in mensen. Vrouwen zijn de steunpilaar van de familie en vaak ook het hoofd van het gezin. Door hun planmatig werken focussen ze zich op veranderingen op lange termijn en geven ze de maatschappij structuur.’
Engagement
Gisèle Mandaila coacht en informeert vrouwelijke politici en roept de Congolese bevolking op om meer voor vrouwen te stemmen.
© Kaja Verbeke
‘Congolezen zijn solidair’, zegt Spillebeen. ‘In België denken we eerst aan onze eigen behoeftes terwijl het ginds normaal is om te investeren in de maatschappij. Het wordt er zelfs van je verwacht. Wie 100 euro heeft zal toch proberen rond te komen met de helft om met de andere helft iemand anders te kunnen helpen. Hun perspectief is anders. Wij kijken steeds naar wie meer heeft, zij vergelijken zich met wie het met minder moet doen.’
Er zijn heel wat vrouwen politiek actief en er zijn vrouwen die een belangrijke politieke functie hebben, maar dit is enkel op lokaal niveau.
‘Bovendien is hun energie het eerste wat me opviel toen ik voor het eerst in Oost-Congo was in 2008. De Congolese vrouwen lopen al zingend door de straten. Bij mijn terugkeer in België bruis ik elke keer opnieuw van energie. Solidariteit en energie zorgen samen voor engagement.’
Ondanks dit engagement lijkt het de Congolese vrouwen niet te lukken om ook op beleidsniveau potten te breken. Er zijn heel wat vrouwen politiek actief en er zijn vrouwen die een belangrijke politieke functie hebben, maar dit is enkel op lokaal niveau. Jammer, vindt Spillebeen, omdat het niet representatief is voor wat er gaande is op de grond.
Gisèle Mandaila werd gekroond tot Vredesvrouw omdat ze daar actief iets aan probeert te veranderen. Ze coacht en informeert vrouwelijke politici en roept de Congolese bevolking op om meer voor vrouwen te stemmen. ‘Er zijn heel wat capabele vrouwen lid van een politieke partij, maar ze worden niet verkozen omdat ze niet genoeg middelen ter beschikking hebben. In Congo moet je campagne voeren en dat kost geld. Enkel mannen worden gesteund in hun strijd om de macht. Daarom wil ik graag de wet wijzigen zodat vrouwen meer toegang krijgen tot de beleidsvoering.’
De resolutie
Empowerment, strijden voor vrouwenrechten en actief deelnemen aan vrede zijn de eigenschappen die worden beloond.
In het jaar 2000 keurde de VN-Veiligheidsraad Resolutie 1325 goed. Hierin werd het belang van vrouwen als actoren in vredesonderhandelingen, de opbouw van een land en de vredeshandhaving benadrukt.
Veertien jaar later wordt deze resolutie echter nog steeds niet in de praktijk gebracht. Vrouwen worden zelden of niet uitgenodigd aan de onderhandelingstafel of op vredesmissies, terwijl vrouwenorganisaties benadrukken dat vrouwelijke onderhandelaars sneller compromissen sluiten en tevens meer aandacht schenken aan thema’s die zorgen voor stabiliteit, zoals opvoeding en onderwijs.
“Vredesvrouwen” zijn vrouwen die net die waarden hoog in het vaandel dragen. Empowerment, strijden voor vrouwenrechten en actief deelnemen aan vrede zijn de eigenschappen die worden beloond door de Vrouwenraad en Platform 1325. Om die waardering ook tastbaar te maken, kregen de 17 vrouwen elk een zilveren klaproos, het symbool voor vrede, opgespeld.
Uitvalsbasis
Stuk voor stuk aanvaardden de laureaten hun titel niet voor zichzelf maar voor het project, het team en de vrouwen ter plaatse. Marcelline Lukala, die gelauwerd werd omwille van haar inzet voor conflictpreventie en de wederopbouw van Congo, vindt de eretitel een grote stimulans: ‘Het is leuk om te beseffen dat je harde werk wordt opgemerkt en geapprecieerd. Iets goed doen voor een persoon die leeft in een conflictgebied zorgt voor vrede voor die persoon en diens omgeving. Het geeft hen de kracht om neen te zeggen tegen geweld.’
Francine Ramakers: ‘Ik neem deze prijs aan in naam van alle vrouwen op het terrein.’
© Kaja Verbeke
‘Ik neem deze prijs aan in naam van alle vrouwen op het terrein’, zegt de half Congolese, half Belgische Francine Ramakers. Ze zocht hulp in België om een weeshuis in Oost-Congo te ondersteunen. ‘Via deze weg kom ik in contact met journalisten. De aandacht is er heel even, wat ons project en de toekomst van Congo alleen maar ten goede kan komen.’
Of de vrouwen dit zelf ook een bijdrage vinden aan vrede? ‘Niet echt’, zegt Spillebeen. ‘Ik ben er uiteraard heel blij mee, maar voor vrede in Congo is er heel wat meer nodig. Ik zie dit werk meer als een belangrijke basis voor wanneer er ooit vrede is. Er zullen tenminste structuren zijn opgebouwd in een labiele maatschappij zodat het land, hopelijk, stabiel aan een vredevolle tijd kan starten.’
Kleine daden, grote impact
Grote projecten hebben grote infrastructuren nodig, wat de kostprijs de hoogte induwt.
Ondanks de eretitel en de aandacht zijn de Vredesvrouwen niet helemaal tevreden met de steun die hen wordt aangeboden. Stuk voor stuk benadrukken ze het belang van de kleine initiatieven, van de lokale projecten op het terrein. Vanuit België beslissen waarin zal worden geïnvesteerd is te gek voor woorden, vindt Ramakers. Ze is er dan wel van overtuigd dat België wil helpen, maar dit gebeurt op de verkeerde manier. ‘De hulp komt niet aan op de juiste plaatsen. Er zijn dan misschien heel wat cijfers, maar op het terrein worden er geen echte resultaten geboekt.’
‘Europa heeft hier trouwens ook een verantwoordelijkheid in’, gaat ze verder. ‘Steun de kleine initiatieven. Die hulp komt sneller en beter aan bij de lokale bevolking. Grote projecten hebben grote infrastructuren nodig, wat de kostprijs de hoogte induwt. Deze grote organisaties komen overigens niet tot bij wie echt hulp nodig heeft. Omwille van de veiligheid blijven ze weg van moeilijk te bereiken plekken.’
Ook het vele papierwerk blijkt zowel voor ongeletterde Congolese vrouwen als voor hun steunpunten in België vaak een struikelblok te zijn. Zowel Ramakers, Spillebeen als Lukala vinden het erg moeilijk om financiële steun te vinden in België. De voorwaarden voor steun zijn volgens de Vredesvrouwen te strikt.
Ondanks de eretitel en de aandacht zijn de Vredesvrouwen niet helemaal tevreden met de steun die hen wordt aangeboden. Stuk voor stuk benadrukken ze het belang van de kleine initiatieven, van de lokale projecten op het terrein.
© Kaja Verbeke