Wat als de grote vulkaanuitbarsting van 1815 zich deze eeuw voordeed?

ILO in Asia and the Pacific CC BY-NC-ND 2.0​

Onderzoekers van het National Center for Atmospheric Research (NCAR) in de VS namen de grote uitbarsting van de Tambora in Indonesië tweehonderd jaar geleden als ijkpunt. Die deed zich voor in april 1815 en geldt als de zwaarste vulkaanuitbarsting van de laatste eeuwen. Europa en Noord-Amerika kenden het jaar nadien geen zomer, zo sterk deed de uitbarsting de temperaturen overal dalen.

Uitbarsting in 2085

Wat als een gelijkaardige uitbarsting zich in 2085 zou voordoen? Dan zou die een veel grotere impact op de wereldwijde temperatuur en neerslag hebben dan tweehonderd jaar geleden, stellen de onderzoekers in Nature Communications. De temperatuur zou veel sterker dalen en er zou veel minder neerslag vallen.

‘De oceanen spelen een zeer grote rol bij het matigen van de klimaatimpact, en ook het verlengen van de afkoeling van de oppervlakte’

In 2085 zullen de oceanen meer gelaagd zijn dan in 1815. Daardoor kunnen ze de klimaatimpact van vulkaanuitbarstingen minder temperen.

‘We hebben ontdekt dat de oceanen een zeer grote rol spelen bij het matigen, en ook het verlengen van de afkoeling van de oppervlakte die door de uitbarsting van 1815 werd veroorzaakt’, zegt hoofdauteur John Fasullo.

‘De vulkanische schok is niet meer dan een schok die gedurende bijna een jaar voor afkoeling zorgt. Maar de oceanen veranderen de tijdschaal. Ze dempen de aanvankelijke afkoeling en spreiden haar ook over verschillende jaren.’

Honderdduizend doden

Bij de uitbarsting van de Tambora kwam een enorme hoeveelheid zwaveldioxide in de bovenste laag van de atmosfeer terecht. Daardoor ontstond een aerosollaag die overal ter wereld het zonlicht tegenhield.

Door de uitzonderlijk koude zomer van 1816, die heel wat oogsten deed mislukken, stierven wereldwijd meer dan honderdduizend mensen.

Door de opwarming van de aarde kunnen de warmere bovenste oceaanlagen zich nu minder makkelijk vermengen met het koudere water eronder.

Maar de afkoeling werd toen nog getemperd door de oceanen. Het wateroppervlak koelde af, het koudere water zonk, waardoor warmer water kon stijgen en zo meer warmte in de atmosfeer bracht.

Toen de oceanen aanzienlijk afgekoeld waren, begon de aerosollaag te verdwijnen, waardoor de zon de aarde weer kon bereiken. Ook bij dat opwarmingsproces speelde de oceaan een temperende rol.

In 2085 zullen de oceanen veel minder kunnen temperen. Door de opwarming van de aarde kunnen de warmere bovenste oceaanlagen zich nu al minder makkelijk vermengen met het koudere water eronder. Bij een sterke afkoeling door een vulkaanuitbarsting zou het afkoelende water gevangen zitten aan de oppervlakte: het kan niet meer zakken omdat er een warmere laag onder zit.

Tijdelijk 1,1 graad afkoelen

Bij een uitbarsting zoals die van de Tambora zou het aardoppervlak daarom gemiddeld 1,1 graad Celsius afkoelen, 40 procent meer dan in 1816. De onderzoekers benadrukken dat het moeilijk is om de afkoeling exact te voorspellen, aangezien hun studie rond een beperkt aantal simulaties draaide.

Kan zo’n afkoeling dan de opwarming van de aarde niet afremmen of onderbreken? Neen, zeggen de NCAR-experts. Daarvoor is de gesimuleerde afkoeling te klein. Tegen 2085 kan de aarde al 4,2 graden zijn opgewarmd. Dan maakt die tijdelijke daling van 1,1 graad Celsius nauwelijks verschil.