Wat nu met de verlaten schoonheidssalons van Afghanistan?

Sinds 15 augustus 2021, de dag dat de Taliban terug de macht hebben gegrepen, zijn foto’s en posters van mooi opgemaakte vrouwen met glamoureuze kapsels overschilderd of verwijderd uit het straatbeeld.

© Thomson Reuters News Foundation

Duizenden Afghaanse vrouwen hebben jarenlang gewerkt in een lucratieve sector die werkzekerheid gaf en waar ze expertise in konden verwerven: beautysalons. Nu de Taliban de macht opnieuw hebben overgenomen, moeten schoonheidscentra de deuren sluiten. Sommige vrouwen zetten hun werk clandestien verder.

Kort nadat de Taliban opnieuw vrij spel kregen in de straten van Kaboel, kreeg Sadaf bezoek van gewapende mannen in haar beautysalon. Ze dreigden ermee om haar neer te schieten, maar hielden het op een waarschuwing: ze sloegen het raam van de vitrine van haar shop aan diggelen.

‘Ik was aan het rillen van angst en ben sindsdien nog amper durven buitenkomen’, zegt Sadaf. De veertigjarige weduwe is afhankelijk van de inkomsten van haar salon om haar gezin met vijf kinderen te onderhouden.

Werk en onafhankelijkheid

Tijdens het vorige Talibanregime, van 1996 tot 2001, werden schoonheidscentra, vrouwenkappers en nagelstudio’s gesloten. Vrouwen kregen strikte kledingcodes opgelegd en moesten hun gezicht bedekken als ze buitenshuis kwamen.

Na het verdrijven van de Taliban, twintig jaar geleden, gingen de schoonheidscentra terug open. Sindsdien verschaffen ze velen duizenden vrouwen in Afghanistan een baan en financiële onafhankelijkheid.

Door zelf een baan te zoeken en geld te verdienen, kon Sadaf voorkomen dat ze moest trouwen met de broer van haar overleden echtgenoot.

Sinds 15 augustus 2021, de dag dat de Taliban terug de macht hebben gegrepen, zijn foto’s en posters van mooi opgemaakte vrouwen met glamoureuze kapsels overschilderd of verwijderd uit het straatbeeld. Vaak gebeurde dat door de eigenaars zelf, uit angst voor represailles. De beelden van onherkenbaar gemaakte vrouwelijke modellen werden druk gedeeld op de sociale media.

Sadaf begon te werken als kapster nadat haar echtgenoot in 2015 plots was overleden aan hartfalen. Door zelf een baan te zoeken en geld te verdienen, kon ze voorkomen dat ze moest trouwen met de broer van haar echtgenoot, een praktijk die vaak voorkomt voor weduwen in het patriarchale land.

‘Financiële vrijheid is alles voor een vrouw. Het geeft haar macht’, zegt Sadaf (niet haar echte naam omdat ze anoniem wenst te getuigen).

‘Deze baan heeft me status gegeven, macht en onafhankelijkheid ten aanzien van mijn schoonfamilie. Ik ben opgekomen voor mijn rechten en heb mijn kinderen kunnen onderhouden’, vertelt ze.

Haarstyling, make-up en manicure

Ze volgde ooit een opleiding van zes maanden voor schoonheidsspecialiste. De cursus werd gesponsord door een VN-agentschap en de overheid ondersteunde haar bij de opening van haar eigen zaak waar vrouwen terecht konden voor haarstyling, make-up, manicures, pedicures en – heel lucratief in Afghanistan – volledige makeovers voor bruiden.

Manizha Wafeq, de voorzitter van de Kamer van Koophandel voor Vrouwen in Afghanistan (AWCCI), legt uit dat kapster een erg populair beroep was in Afghanistan omdat het aanvaard werd en bovendien goed opbracht.

Vrouwen met een eigen kapperszaak, zelfs een bescheiden salon, verdienden gemakkelijk 200 tot 300 dollar per maand, dat is meer dan het dubbele dan wat een leraar hier heeft, zegt ze.

Lachen en tranen

Net als in andere beautycentra was het salon van Sadaf niet enkel een plek waar je je haar of je nagels kon laten doen, het was ook een ontmoetingsplek voor vrouwen.

‘Vrouwen kwamen hier om te vertellen wat hen bezighield, waar ze van droomden maar evengoed ging het over een ruzie met hun echtgenoot of een onenigheid met hun schoonmoeder’, zegt Sadaf. ‘Soms moesten we lachten, of maakten we grapjes, af en toe vielen er ook tranen.’

Het cliënteel van Sadaf bestond uit huisvrouwen, medewerkers van ambassades, personeel van de VN en televisiepresentatoren. In het salon weerklonken altijd Bollywood-soundtracks of Afghaanse muziek.

De eerdere periode van overheersing door de Taliban in de jaren 1990, toen muziek en dans verboden waren onder de strenge Islamitische wetten, leek toen een ver verleden.

Televisie en muziek

In de noordelijk gelegen stad Mazar-i-Sharif woont Madina. Ook zij mist de vriendschappelijke contacten met haar cliënten en de tijd dat de televisie iedere dag weerklonk, afgestemd op een Afghaans muziekkanaal.

‘Er was een koffietafel waar vrouwen samen praatten bij een kop thee of een frisdrankje. We noemden het onze roddelhoek’, zegt ze.

‘De Taliban denken dat ik een zonde bega. Ze vinden dat een vrouw geen make-up in het openbaar mag dragen omdat dat mannen zou opwinden.’

Vandaag heeft de 29-jaar-oude moeder van twee alle prenten die ooit verwezen naar haar schoonheidssalon, zoals foto’s van opgemaakte vrouwen, verwijderd van de ramen.

‘Emotioneel is dit heel zwaar. Ik ben mijn klanten kwijt, de meeste van hen waren intussen goeie vriendinnen geworden’, zegt Madina, die financieel nu volledig afhankelijk is van haar echtgenoot, een taxichauffeur. Ze verwacht niet dat er snel verandering zal komen in haar situatie.

‘Ik voel me ook niet meer veilig door mijn werk. De Taliban denken dat ik een zonde bega. Ze vinden dat een vrouw geen make-up in het openbaar mag dragen omdat dat mannen zou opwinden.’

Toen ze eerder aan de macht waren, hebben de Taliban vrouwen de vingers afgehakt omdat ze nagellak droegen. Of hen afgeranseld op straat omdat ze per ongeluk een enkel of een ontblote voet lieten zien. ‘Vrouwen werden geslagen met stokken of zwepen als ze de regels niet volgden’, weet Madina.

Dure makeovers

De Taliban hebben al aangekondigd dat ze een terugkeer wensen naar een strenger beleid en dat vrouwen mogen werken, zolang dat in overeenstemming is met de Islamitische wetten. Wat dat dan precies inhoudt is tot zover nog niet uitgeklaard.

De Taliban hebben nog geen expliciete uitspraken gedaan over schoonheidssalons, maar Madina en Sadaf hebben geen weet van salons die vandaag nog open zijn.

‘Afghaanse vrouwen hechten veel belang aan hun uiterlijk, zelfs onder hun boerka’s.’

Navraag bij de AWCCI leert ons dat sommige salons in Kaboel toch nog open zijn. Volgens de organisatie hanteren de Taliban niet op elke plek dezelfde regels.

De Afghaanse beauty-industrie wordt aangedreven door de centrale rol van het huwelijk – en de daarbij horende trouwpartijen - in deze maatschappij. De voorbereiding voor de make-up en het kapsel van de bruid en de vrouwelijke gasten – sterk beïnvloed door Bollywood en het Arabische schoonheidsideaal – neemt uren om tot in de puntjes te worden uitgewerkt.

Een volledige makeover kost al gauw zo’n slordige 400 dollar. De meer luxueuze salons vragen met gemak het dubbele van die prijs.

Geheime salons

‘Afghaanse vrouwen hechten veel belang aan hun uiterlijk, zelfs onder hun boerka’s’, zegt Shaima Ali (64), een kapster uit Kaboel die vandaag in de Verenigde Staten leeft.

Volgens haar gingen verschillende schoonheidssalons clandestien werken toen ze door de Taliban werden verboden in de jaren 1990.

Het gebroken land waarnaar Ali terugkeerde, stond ver af van het Afghanistan dat ze kende in de jaren zeventig

Zelfs de vrouwen van Talibanstrijders bezochten deze verdoken salons, om zich daarna te verstoppen onder een allesverhullende boerka.

Ali ontdekte het bestaan van de verdoken salons toen ze in 2003 terugkeerde naar Afghanistan om les te geven aan een school voor schoonheidszorg die werd opgericht nadat de Amerikaanse troepen de Taliban hadden verdreven.

Het gebroken land waarnaar Ali terugkeerde, stond ver af van het Afghanistan dat ze kende in de jaren zeventig, toen jonge vrouwen zoals zij door Kaboel liepen in minirok, op plateauzolen en met geverfd blond haar.

Op de schoonheidsacademie leerde ze haar studenten moderne kappers- en make-uptechnieken zodat zij later een eigen bedrijf konden opzetten.

De academie was het onderwerp van een bestseller ‘The Kabul Beauty School’ - geschreven door een andere lerares, Deborah Rodriguez. Zij kon hiermee een zeldzame inkijk geven in het leven van veel Afghaanse vrouwen.

Ali vertelt dat huwelijksfeesten en vieringen wel nog steeds doorgingen onder de Taliban. De geheime salons zorgden voor een belangrijk inkomen voor vrouwen die door de militanten werden verbannen uit het onderwijs en niet mochten werken.

‘Ze verdienden goed - soms veel meer dan hun echtgenoten’, voegt ze eraan toe.

In Kaboel is Sadaf bang om haar salon te heropenen. Ze ziet nu verschillende trouwe klanten bij haar thuis.

‘Dit is het enige werk dat ik kan doen’, zegt ze. ‘Als de Taliban willen dat we niet werken, moeten ze maar zelf mijn gezin te eten komen geven.’

Deze reportage is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thompson Reuters News Foundation.