In het Zwitserse Davos vindt deze week de jaarlijkse bijeenkomst van het Wereld Economisch Forum plaats. De prestigieuze top kondigt zich echter niet bepaald zorgeloos aan. Uit een voorbereidend rapport van de organisatie blijkt dat sociaal-economische problemen zoals de toenemende inkomensongelijkheid en chronische begrotingsonevenwichten een zeer grote bedreiging vormen voor de wereldeconomie. Volgens Klaus Schwab, de voorzitter van het Forum, dringen doortastende veranderingen zich op om een doemscenario te vermijden.
Ook dit jaar is de line-up van ’s werelds meest toonaangevende politiek-economisch event niet min: zo’n 2.600 vooraanstaande politici, economen en andere intellectuelen zullen tussen 25 en 29 januari in het Alpenkuuroord Davos verzamelen om van gedachten te wisselen over de toekomst van de wereldeconomie. Tekenen onder andere present: Angela Merkel, David Cameron, Tony Blair, Ban Ki-moon en Christine Lagarde. Ook voorzitters van ngo’s en leiders uit sociale bewegingen zullen van de partij zijn.
Het enigszins vage kernthema van de bijeenkomst luidt dit jaar: ‘De grote transformatie: het vormgeven van nieuwe modellen’. Dat grote veranderingen zich opdringen, blijkt onomwonden uit het Global Risks 2012 van het Wereld Economisch Forum (WEF). Elk jaar publiceert de organisatie ter voorbereiding van haar bijeenkomst een rapport waarin het de belangrijkste risico’s voor de stabiliteit van de wereldeconomie in kaart brengt. Het rapport voor dit jaar, vormgegeven door 469 experts, wijkt duidelijk af van vorige rapporten.
In tegenstelling tot de voorbije jaren, ziet het WEF in sociaal-economische factoren een veel groter risico voor de destabilisering van de wereldeconomie dan in natuurrampen. Maar de groeiende kloof tussen arm en rijk vormt volgens het rapport de grootste bedreiging. ‘De armste helft van de wereldbevolking bezit nauwelijks één procent van ’s werelds rijkdom, terwijl de rijkste één procent ongeveer de helft van het vermogen in handen heeft’, aldus het rapport. Zowel de wereldwijde Occupy-beweging als de Arabische lente zijn volgens het WEF symptomatisch voor het groeiende ongenoegen van de wereldbevolking over het politieke en economische establishment.
Ook de chronische begrotingstekorten van nationale overheden, de gevolgen van een ineenstorting van het financieel systeem en de keerzijde van de toegenomen internetmogelijkheden staan in de top vijf van grootste risico’s.
Dystopie
Opvallend is de ronduit pessimistische toon die het WEF in haar nieuwe rapport aanslaat. Zo wordt betoogd dat momenteel de ‘zaden van dystopie’ gezaaid worden. ‘Dystopie’ is het antoniem van ‘utopie’ en slaat op een toekomstbeeld met fatale ontwikkelingen. ‘Een combinatie van fiscale, demografische en maatschappelijke risico’s wijst op een dystopische toekomst voor het gros van de mensheid’, staat in het rapport te lezen.
Volgens het WEF zijn de huidige instellingen niet langer opgewassen tegen de snel veranderende en onderling sterk verbonden risico’s waarmee de wereldeconomie vandaag geconfronteerd wordt. In de aanloop naar haar jaarlijkse bijeenkomst riep de organiastie op tot hervormingen op de korte termijn die het vertrouwen in de financiële instellingen herstellen zodat een verdere besmetting van de Amerikaanse en Europese financiële crisis vermeden kan worden.
Achterhaald kapitalisme
Ook volgens Klaus Schwab, oprichter en ook nog steeds de voorzitter van het WEF, zijn veranderingen vereist. Volgens de Duitse econoom is het huidige kapitalistische systeem achterhaald en in afbrokkeling, onder andere omdat we gefaald hebben de nodige lessen uit de financiële crisis van 2009 te trekken. ‘We zijn vergeten te investeren in de toekomst, hebben de sociale cohesie ondermijnd en riskeren het vertrouwen van de toekomstige generaties te verliezen.’
De mensheid staat volgens Schwab meer dan ooit op een kruispunt: ‘We kunnen ofwel als lobbyisten voortwerken voor onze eigen belangen en blijven handelen volgens de ideeën die ons tot de financiële crisis brachten, of we kunnen samenwerken als echte wereldleiders, met in ons hoofd en in ons hart de publieke belangen van de hele wereldbevolking.’
Dat daarvoor ingrijpende veranderingen nodig zijn, staat voor Schwab buiten kijf. ‘De problemen binnen de context van gedateerde modellen oplossen, zal ons enkel nog dieper in de crisis storten. We bevinden ons in een tijdperk van diepgaande veranderingen die dringend om een nieuwe manier van denken vragen, in plaats van meer business-as-usual.’ Toch wel opmerkelijke woorden voor de bezieler van een forum dat wel eens als de “hoogmis van het kapitalisme” wordt bestempeld.
Occupy Davos
Of de politieke en economische elite in Davos daadwerkelijk over doortastende hervormingen van het kapitalistische systeem zal praten, is zeer de vraag. Officieel is de doelstelling van de jaarlijkse bijeenkomst om over de grote socio-economische wereldproblemen te debatteren, maar veel critici geloven niet in die agenda en zien de top in de eerste plaats als een netwerkevent voor de rijken en machtigen der aarde.
Ondertussen is de Occupy-beweging reeds in Davos neergestreken voor een ijskoud protest. De demonstranten bouwen iglo’s waarin ze gedurende de bijeenkomst zullen verblijven. ‘Het zijn de beslissingen van de kleine groep machtigen die ons de voorbije jaren in de crisis hebben gestort en nu pretenderen diezelfde mensen de oplossing voor die problemen te zijn’, betoogde David Roth, een Zwitserse sociaal-democratische politicus die een week in ‘Camp Igloo’ zal doorbrengen.