WHO als zondebok: Trump speelt met mensenlevens

Donald Trump speecht voor de VN (archiefbeeld).

UN Photo/Ariana Lindquist (CC BY-NC-ND 2.0)

De Amerikaanse president Donald Trump stopt tijdelijk de betalingen aan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Een ‘roekeloos en dodelijk’ besluit, zeggen critici.

Trump, die zich beklaagde over de Chinese invloed op de WHO, stelt politiek boven mensenlevens, zeggen critici. Op zijn beurt beschuldigt de Amerikaanse president de WHO van een verkeerde aanpak van de uitbraak van het coronavirus. Hij hekelde ook de kritiek van de WHO op het inreisverbod dat hij eind januari instelde voor reizigers uit China. Volgens de WHO hield dat verspreiding van het virus niet tegen.

De krant New York Times suggereerde gisteren dat Trump, nu zijn populariteit daalt, de WHO als zondebok aanwijst voor zijn eigen fouten bij de aanpak van het virus. ‘Recente opiniepeilingen laten zien dat meer Amerikanen de manier waarop Trump het virus aanpakt afkeuren, dan goedkeuren’, schreef de krant.

Gezondheid boven politiek

“De regering-Trump zou nu meer dan ooit de gezondheid en het welzijn van het Amerikaanse volk, en dat van de meest kwetsbaren wereldwijd, prioriteit moeten geven boven politiek”, zegt Abby Maxman, voorzitter van Oxfam America in een reactie.

‘We hopen dat donoren er alles aan zullen doen om ervoor te zorgen dat de WHO zijn noodzakelijke werk kan voortzetten’

‘In deze tijd moeten we ons onthouden van politiek en beschuldigingen, en samenwerken om levens te redden en te herstellen van deze wereldwijde pandemie.’

Op de vraag of donoren het financiële tekort bij de WHO zullen aanvullen, als de VS het plan echt doorzetten, zegt Maxman dat de WHO en andere organisaties die een sleutelrol spelen in de bestrijding van het virus voldoende middelen moeten hebben om hun taak uit te voeren.

‘We hopen dat donoren er alles aan zullen doen om ervoor te zorgen dat de WHO zijn noodzakelijke werk kan voortzetten.’

Verkeerde moment

Donna McKay, directeur van Physicians for Human Rights, waarschuwt dat Trump de levens van miljoenen mensen wereldwijd in gevaar brengt als de financiering van de WHO gestopt wordt. ‘Een wereldwijde noodsituatie vraagt om een wereldwijd antwoord’, licht ze toe.

‘Juist nu is dringend een meer georkestreerde, gecoördineerde en effectieve actie nodig van de internationale gemeenschap’

De WHO geeft essentiële internationale steun en vervult een coördinerende rol. Dat Trump de financiering wil stopzetten op het moment dat er een ongekende wereldwijde pandemie gaande is, is ‘roekeloos en kan bijdragen aan wijdverbreide sterfte en lijden’, zegt McKay.

‘Deze stap komt precies op het verkeerde moment. De pandemie is bezig zich te verspreiden van rijke landen naar landen met een zwakke gezondheidszorg. Juist nu is dringend een meer georkestreerde, gecoördineerde en effectieve actie nodig van de internationale gemeenschap. En we hebben wereldleiders nodig die het belang van coördinatie en samenwerking begrijpen’, zegt ze.

Nog meer lijkzakken

Toen Trump de WHO voor het eerst rechtstreeks beschuldigde, gaf WHO-directeur Tedros Adhanom Ghebreyesus en weinig subtiel antwoord (overigens zonder de Amerikaanse president bij naam te noemen): ‘Als je niet nog meer lijkzakken wilt, moet je je onthouden van politisering.’

VN-secretaris-generaal Antonio Guterres zei, eveneens zonder Trump te noemen, dat de WHO duizenden mensen in de frontlinies heeft die lidstaten ondersteunen, met name de meest kwetsbare. De WHO verzorgt daar onder meer trainingen, levert medische materialen en concrete levensreddende diensten. ‘De WHO is absoluut cruciaal voor de wereld in de strijd tegen COVID-19’, zei hij.

Het coronavirus brengt een in onze tijd niet eerder voorgekomen crisis mee, en vraagt om een ‘ongekend antwoord’, benadrukte hij.

Lessen

‘In dergelijke omstandigheden, kan het zijn dat dezelfde feiten verschillend geïnterpreteerd worden door verschillende instanties. Als we de bladzijde van deze pandemie eenmaal kunnen omslaan, is het tijd om terug te kijken en na te gaan hoe deze ziekte is ontstaan en zich zo verwoestend en snel heeft kunnen verspreiden over de aarde, en hoe iedereen gereageerd heeft in deze crisis.’

‘Geld inhouden en de schuld afschuiven betekent verspilling van tijd en onnodige doden, ellende en armoede’

De lessen die we daaruit leren zijn belangrijk om soortgelijke situaties in de toekomst te voorkomen, zei hij. Maar daarvoor is het nu nog niet de tijd, waarschuwde hij ook.

En het is ook niet de tijd om te bezuinigen op de financiering van organisaties die nu strijden tegen het virus, zei Guterres.

Waardigheid

Ruzie maken met de WHO tijdens een pandemie is ‘op zijn minst kortzichtig’, zegt Maxman. ‘In plaats van samen te werken in deze wereldwijde crisis, valt Trump leiders en instanties wereldwijd aan, in een poging de schuld voor zijn eigen bestuurlijke falen af te schuiven.’

‘Geld inhouden en de schuld afschuiven betekent verspilling van tijd en onnodige doden, ellende en armoede. En de VS en de wereld komen zo niet dichter bij een einde aan deze ramp. Geen enkel persoon of land kan deze crisis alleen aan. We moeten samenwerken, thuis en over de grenzen, met waardigheid en compassie.’

Het totale programmabudget van de WHO voor 2018/2019 was 4,4 miljard en dat voor 2020-2021 4,8 miljard.

De twee belangrijkste inkomstenbronnen van de organisatie zijn de bijdragen van lidstaten (op basis van het inkomen van landen en het aantal inwoners) en vrijwillige bijdragen (extra fondsen van lidstaten, particuliere organisaties en individuen). De Verenigde Staten betalen 22 procent van het budget, net als bij de Verenigde Naties.

Vaccins

Hoewel het antwoord van de WHO op COVID-19 niet perfect was, zegt McKay, tart het stopzetten van de bijdrage aan dit cruciale orgaan alle logica en brengt het miljoenen mensen in gevaar. Zo werken Amerikaanse en internationale onderzoekers bijvoorbeeld samen aan testen met vaccins via de WHO, die als hub functioneert voor dergelijk onderzoek.

‘De capaciteit van een essentieel gezondheidsinstituut ondermijnen in deze tijd, is een grote vergissing’

Volgens McKay lijkt het erop dat Trump de aandacht probeert af te leiden van “het dramatische aantal doden in de VS en zijn eigen herhaaldelijke falen om snel en coherent te reageren op de pandemie.”

‘In plaats van professionals bij de WHO aan te vallen, zou hij ervoor moeten zorgen dat verpleegkundigen de beschermende kleding krijgen die ze nodig hebben. Hij zou moeten samenwerken met staten en steden en moeten werken aan een gecoördineerde, nationale aanpak op basis van mensenrechten, zonder ideologie en xenofobie.’

‘Alle instituten die zich bezighouden met de strijd tegen COVID-19, op lokaal, nationaal of wereldwijd niveau, moeten transparant en verantwoordelijk zijn. Maar de capaciteit van een essentieel gezondheidsinstituut ondermijnen in deze tijd, is een grote vergissing.’