Zorgt duurzaamheidstop voor doorbraak biodiesel?
Caitline McKenzie
10 juli 2002
De Africa Eco Foundation, een Zuid-Afrikaanse
stichting, hoopt dat de top voor Duurzame Ontwikkeling de doorbraak inluidt
van purgeernootolie in Zuid-Afrika. De milieuvriendelijke brandstof, die in
Zuid-Afrika gewonnen kan worden uit de oliehoudende zaden van de purgeernoot
(Jatropha curcas), zou een alternatief kunnen vormen voor de 3,7 miljard
liter traditionele diesel die elk jaar in Zuid-Afrika wordt verstookt. De
productie van purgeernootolie zou ook de armoedebestrijding op het
platteland vooruit helpen en het dreigende banenverlies in de
steenkoolsector kunnen opvangen. Maar zo ver is Zuid-Afrika nog lang niet.
Op papier klinkt het project van de Africa Eco Foundation als een
ontwikkelingssprookje. Arme boeren in gebieden met onvruchtbare akkers
zouden een onuitputtelijke bron van inkomsten aanboren. Zuid-Afrika, dat in
z’n eentje goed is voor ongeveer 79 procent van alle broeikasgassen die in
Afrika worden uitgestoten, zou die vorm van luchtvervuiling serieus kunnen
terugdringen - bij de groei van de planten waaruit biodiesel wordt gemaakt,
wordt er immers net zoveel CO2 uit de lucht gehaald als er later bij de
verbranding weer vrijkomt.
En de industrielanden zouden in de toekomst maar al te graag met de nodige
financiering over de brug komen - volgens de afspraken in het kader van het
protocol van Kyoto kunnen ze door investeringen in overzeese initiatieven
als de Zuid-Afrikaanse biodieselplantages pijnlijke maatregelen vermijden om
thuis hun uitstoot van CO2 nog verder terug te dringen. Volgens Randall
Spalding-Fecher, een onderzoeker van het Energy and Development Research
Centre in Kaapstad, maken de hoge uitstootniveaus van de Zuid-Afrikaanse
industrie het land extra interessant voor investeerders die uit zijn op
dergelijke CO2-deals.
De purgeernoot, de struik die de zaden levert waaruit de Zuid-Afrikaanse
biodiesel zou worden gewonnen, groeit op karige tot woestijnachtige gronden
- goede akkers moeten dus niet worden opgeofferd om het plan te laten
slagen. Zoals de naam al doet vermoeden zijn purgeernoten ook niet eetbaar
en daardoor minder onderworpen aan onvoorspelbare prijsschommelingen dan
zonnebloempitten - een alternatieve grondstof voor biodiesel die ook in de
levensmiddelenindustrie wordt gebruikt. De purgeernootolie moet alleen
concurreren met aardolieproducten, en de prijs daarvan zal op middellange
termijn waarschijnlijk stijgen doordat de voorraden beginnen te slinken en
omdat de milieueffecten stilaan in de prijs zullen worden ingecalculeerd.
In landen als Nicaragua en Mali zijn al succesvolle experimenten doorgevoerd
waarbij biodiesel uit purgeernoten werd gewonnen. Zuid-Afrika kan volgens de
Africa Eco Foundation binnen tien jaar 3 miljard liter biodiesel per jaar
produceren. De stichting ziet in alle uithoeken van Zuid-Afrika kleine
raffinaderijen ontstaan die de productie van de omliggende purgeernootvelden
verwerken. Die ontwikkeling zou de werkloosheid als sneeuw voor de zon doen
verdwijnen en door de beperking van de invoer van aardolieproducten ook een
weldaad betekenen voor ‘s lands financiën.
De organisatoren van de Wereldtop over Duurzame Ontwikkeling die op 26
augustus in Johannesburg van start gaat, hebben het ecodiesel-initiatief
geselecteerd als een voorbeeldproject omwille van de combinatie van
ecologische, sociale en economische effecten die ervan te verwachten zijn.
Maar voorlopig moet de eerste liter Zuid-Afrikaanse purgeernootdiesel nog
wel worden geraffineerd. De Africa Eco Foundation zoekt nog geld om tegen
eind augustus een kleine demonstratieraffinaderij te bouwen.
Om voor het projectcomité van de WSDD-top door de beugel te kunnen, mag dat
geld wel niet afkomstig zijn van grote aardolieconcerns - waarvan er
nochtans een aantal veel interesse hebben voor projecten met hernieuwbare
energiebronnen - en ook niet van organisaties die als uitgesproken links
bekend staan. Als de proefraffinaderij er staat, kan ze volgens de
projectmedewerkers binnen de maand biodiesel leveren. De nodige purgeernoten
zouden uit Zimbabwe en Mozambique moeten worden ingevoerd. Er zijn wel al
vijf purgeernootplantages in Zuid-Afrika, maar die struiken leveren pas na
18 maanden een eerste bruikbare oogst op. De oudere plantages in de
buurlanden werden aangelegd om zeep te fabriceren uit de olie.
Als de purgeernootdiesel aanslaat, kan Zuid-Afrika met een geruster gemoed
de veranderingen tegemoet zien die het protocol van Kyoto de komende
decennia zal veroorzaken. Naarmate het belang van rationeel energiegebruik
en hernieuwbare energiebronnen in de industrielanden toeneemt, zou de
Zuid-Afrikaanse steenkoolsector in steeds grotere moeilijkheden kunnen
komen. Biodieselprojecten zouden alternatieve arbeidsplaatsen kunnen
opleveren voor de 61.000 mijnwerkers en andere werknemers die nu in de
sector hun brood verdienen.