“‘5 vragen beantwoord om het geweld in Israël en Palestina te begrijpen’

Palestijnse individuen vallen Israëlische burgers aan en worden gesteund door gewapende groeperingen. De Israëlische veiligheidsdiensten gebruiken extreem geweld tegen Palestijnse betogers en beschermen hen niet tegen het geweld van Israëlische kolonisten. Wat is er aan de hand in Israël en Palestina?

I. Wat is de aanleiding voor deze golf van geweld?

Begin oktober 2015 vonden twee incidenten plaats die Israël schokten. Twee Palestijnse schutters doodden bij Nabloes een Israëlisch echtpaar in hun wagen, onder de ogen van hun kinderen. Diezelfde week vond een steekpartij plaats in Jeruzalem, waarbij twee Israëlische burgers werden gedood, en de Palestijnse dader.

‘Sociale media voeden de geweldspiraal.’

Sindsdien is het geweld sterk toegenomen. Er zijn bijna dagelijks steekpartijen door Palestijnen, veelal jonge mannen, maar ook vrouwen. De Israëlische veiligheidsdiensten catalogeren dit als lone wolf-aanvallen en doden de daders meestal ter plaatse.

Het Israëlische geweld neemt eveneens toe. Zo voert het leger gewelddadige invallen uit in de Westoever en de Gazastrook en schiet het op Palestijnse betogers. De executies van de Palestijnse geweldplegers staan in schril contrast met Israëlische geweldplegers, die een faire juridische behandeling krijgen.

Sinds begin oktober werden 7 Israëlische burgers gedood en vielen er 20 gewonden. In diezelfde periode werden er 29 Palestijnen gedood, waaronder de geweldplegers, en vielen er honderden gewonden. Sociale media voeden de geweldspiraal: in Israël wordt het doden van Palestijnse geweldplegers steeds meer toegejuicht en aan Palestijnse zijde wordt het geweld tegen Israëlische burgers vaak als ‘verzet’ gezien.

II. Wat is de dieperliggende oorzaak?

Het geweld vindt plaats tegen de achtergrond van maandenlange spanningen op de Haram as-Sharif, of de Tempelberg. Na de bezetting van Oost-Jeruzalem in 1967 bereikten Israël en Jordanië een akkoord - de zogenaamde status quo - waarbij onder meer overeengekomen werd dat islamitische autoriteiten het plein beheren en enkel moslims er bidden. De afgelopen jaren voerden radicale joodse groepen campagne om op het plein te bidden. De Israëlische regering hield dit niet tegen. Sommige van deze groepen pleiten er zelfs voor om de al-Aqsamoskee af te breken en een Derde Tempel te bouwen. Radicale Palestijnse groepen jouwden joodse gelovigen uit en het kwam regelmatig tot schermutselingen.

De spanningen bereikten een hoogtepunt tijdens de joodse feestdagen eind september, wanneer veel nationaal-religieuze joden op provocerende wijze de Tempelberg bezochten. Daarnaast explodeerde het geweld van extremistische kolonisten in de Westelijke Jordaanoever de afgelopen maanden: vernieling van Palestijnse huizen en boomgaarden, brandstichting, enz. De Israëlische autoriteiten erkennen dat aanvallen tegen Palestijnse burgers toenemen. Het geweld van kolonisten blijft echter onbestraft. Anderzijds kregen de Israëlische veiligheidsdiensten wel toestemming om hun inzetregels te versoepelen en met scherp te schieten op stenengooiers.

III. Kan dit een derde intifada worden?

Link

Lees ook: Is de derde intifada begonnen?

Op dit moment is er geen georganiseerde Palestijnse opstand of intifada. In 1987 kwamen Palestijnse burgers, gesteund door het middenveld, collectief in opstand tegen de Israëlische bezetter. Tijdens de tweede intifada wilden Palestijnse milities de status quo, waarbij Israël zijn bezetting aanhoudt, veranderen door geweld tegen Israëlische burgers. Ook de Palestijnse veiligheidsdiensten namen hieraan deel. Dat is nu niet het geval. President Abbas probeert het geweld te beteugelen. In de Algemene Vergadering van de VN had hij verklaard dat de Palestijnen zich niet langer gebonden voelen door de vredesakkoorden met Israël, al koppelde hij hier geen maatregelen aan. De Palestijnse veiligheidsdiensten blijven samenwerken met het Israëlische leger.

Veel Palestijnse burgers hebben echter kritiek op de Palestijnse Autoriteit (PA) en hekelen de samenwerking die vooral Israëls veiligheid garandeert. Dat is ook de reden waarom de huidige betogingen in de Westoever breed gedragen worden. Hierdoor verhindert de PA bijvoorbeeld niet dat betogers naar de Israëlische checkpoints trekken. Binnen de Palestijnse maatschappij voedt de uitzichtloosheid de idee dat een intifada verandering kan brengen. Hamas maakt gebruik van de situatie om zijn positie te versterken en sprak zijn steun uit voor de ‘Derde Intifada’.

IV. Is dit een keerpunt?

Het gebrek aan hoop is een voedingsbodem voor geweld. In april 2014 trok Israël de stekker uit de vredesgesprekken. Sindsdien is er geen uitzicht meer op een politiek proces dat tot een Palestijnse staat kan leiden. Voor Israëli’s is de bezetting naar de achtergrond verdwenen. Sinds de Gaza-oorlog in 2014 waren er relatief weinig incidenten met geweld tegen Israëlische burgers. Voor Palestijnen is de bezetting, met huisvernielingen, de nederzettingenexpansie en gebrek aan bescherming tegen geweld, een dagelijkse realiteit. De Israëlische regering wil de huidige golf van geweld beteugelen met extreme repressie. Maar het verleden toont aan dat dit allesbehalve tot veiligheid leidt.

Er bestaat geen draagvlak voor de Israëlische politiek om de bezetting te beëindigen en de basisrechten van Palestijnen te respecteren. De Palestijnse leiders staan met hun rug tegen de muur: 20 jaar vredesgesprekken leverden niets op, hun strategie voor internationale erkenning evenmin. Gevangen Palestijns leider Marwan Barghouti verwoordt in een recent opiniestuk de gevoelens van veel Palestijnen. Ze weigeren zich over te geven aan de bezetting en hun strijd om vrijheid te staken. De boodschap is duidelijk: de status quo is onhoudbaar en vrede kan er pas komen als de bezetting stopt.

V. Hoe kan de situatie verbeteren?

‘Twintig jaar vredesproces liet Israël toe zijn greep op de Palestijnse gebieden te versterken.’

Op dit moment is er weinig diplomatieke activiteit. President Obama toont voorlopig geen ambitie om het dossier naar zich toe te trekken aan het einde van zijn ambtstermijn en na zijn moeizaam succes om een akkoord met Iran te bereiken. De afgelopen maanden nam de Europese Unie nauwelijks publiek stelling in over de verslechterende situatie op het terrein. De EU concentreerde zich op concrete maatregelen zoals de labeling van Israëlische nederzettingsproducten en een dialoog met Israël over de vernielingen van projecten in zone C.

Recent veroordeelde de Unie wel de Palestijnse terreuraanslagen en riep ze op tot kalmte. Israël kan kiezen om vredesgesprekken aan te gaan. Maar het zal dat niet uit eigen beweging doen. Zinvolle vredesgesprekken hebben ook een duidelijk referentiekader nodig. Twintig jaar vredesproces liet Israël toe zijn greep op de Palestijnse gebieden te versterken.

Het Palestijnse leiderschap kan zich geen loze gesprekken veroorloven, zonder basisvoorwaarden zoals een nederzettingenbevriezing en de vrijlating van 30 gevangenen. De Israëlische regering verwerpt die basisvoorwaarden. Zonder internationale druk zal het conflict verder escaleren. Het is hoog tijd voor de EU om uit de schaduw van de VS te treden en grondoorzaken van het conflict aan te pakken. De eerste noodzakelijke stappen zijn een nederzettingenbevriezing en druk op alle partijen om het geweld tegen burgers te staken.

Broederlijk Delen en Pax Christi Vlaanderen veroordelen alle aanvallen op burgers. Geweld tegen burgers kan nooit gerechtvaardigd zijn voor politieke doelstellingen of veiligheid. Enkel het respect voor het internationaal recht door alle partijen kan een einde stellen aan de huidige golf van geweld.

Brigitte Herremans bemant de Middle East Desk bij Broederlijk Delen - Pax Christi.