“‘Abortusreferendum in Ierland markeert begin van historische culturele shift’

William Murphy (CC BY-SA 2.0)​

In een historisch referendum heeft het Ierse volk gestemd om het achtste amendement van de Ierse grondwet in te trekken. Dit maakt het voor de overheid mogelijk om abortus te legaliseren. Vandaag stappen nog gemiddeld negen vrouwen per dag op een vliegtuig naar Londen, Liverpool of Manchester omdat ze ongewenst zwanger werden. Zij beseffen dat ze bij de laatsten zijn.

De stemming illustreert een monumentale verandering ten aanzien van vrouwenrechten in Ierland.

Het is een enorme opsteker voor duizenden vrouwen die onder het achtste amendement gedwongen werden tot het moederschap terwijl ze er vaak niet klaar voor waren.

Het is een enorme opsteker voor de campagnevoerders van het eerste uur en voor duizenden vrouwen die onder het achtste amendement gedwongen werden tot het moederschap terwijl ze er vaak niet klaar voor waren. Ook waren er een aantal symbolische zaken die publieke deining veroorzaakten.

Zo waren er de zaken van Savita Halappanavar (een 31-jarige Ierse vrouw met Indiase roots die in 2012 stierf aan een bloedvergiftiging na een miskraam nadat een abortus haar eerder was geweigerd. Haar ouders riepen publiekelijk op om “Yes” te stemmen in het referendum, IPS) en Amanda Mellet (zij liet haar zwaar misvormde foetus aborteren in de UK, en getuigde publiekelijk over het trauma van het verlies dat nog versterkt werd door de schaamte, de financiële kosten die ze moest maken voor de reis en het feit dat ze de stoffelijke resten van haar ongeboren kind moest achterlaten, IPS).

Deze en duizenden andere vrouwen werden het slachtoffer van het achtste amendement.

Stilte en stigma

Actiegroepen zoals de “Termination for Medical Reasons” kwamen op voor het recht van vrouwen om niet naar het buitenland te moeten reizen om een zwangerschap te beëindigen voor zwaar misvormde of niet-levensvatbare foetussen. Projecten zoals “In her Shoes” en “Not at Home” publiceerden de verhalen van vrouwen die een reis moesten ondernemen voor een abortus of toevlucht zochten tot abortuspillen om hun zwangerschap te beëindigen, alleen en zonder enige nazorg.

In ons onderzoek naar abortus, geleid door Fiona Bloomer van Ulster University, komt sterk naar voren hoe vrouwen lijden onder de stilte en het stigma dat abortus omhult. Ze getuigden over de kosten om te moeten reizen, de onzekerheid over het tijdig vrijaf krijgen op hun werk, en de bezorgdheden over de vertrouwelijkheid van hen die de ingreep doen en de eventuele toegang tot nazorg.

In de peilingen werd mensen gevraagd waarom ze overwogen om Yes te stemmen. ‘Het recht van vrouwen om te kiezen’ kwam als meest gehoorde antwoord uit de bus, gevolgd door ‘het risico voor de gezondheid of het leven van de vrouw’.

Dit is tekenend voor een veel bredere verandering inzake de houding ten aanzien van vrouwen, de impact van het achtste amendement en de erkenning dat vrouwen vertrouwd kunnen worden om voor zichzelf de beste beslissing te nemen over hun zwangerschap.

Wat nu met Noord-Ierland?

Een van de meest hartverwarmende zaken om te zien tijdens de hele campagne was de noord-zuid-solidariteit op het eiland. ‘Alliance for Choice’ (de Noord-Ierse actiegroep die campagne voert voor abortusrechten in deze regio) riep vaker op tot een ja-stem in de Ierse graafschappen die grenzen aan Noord-Ierland.

Maar wat nu met Noord-Ierland zelf? (Het noorden hoort bij het Verenigd Koninkrijk. Brits premier Theresa May staat onder druk van haar regering waar stemmen opgaan om het voorbeeld van Ierland te volgen. May wil de conservatieve Noord-Ierse Democratic Unionist Party echter niet bruuskeren, ze is afhankelijk van hun steun in het parlement, IPS).

Net zoals bij het referendum over het homohuwelijk in 2015 zal Noord-Ierland opnieuw achterblijven inzake abortusrechten. In Noord-Ierland reizen jaarlijks ongeveer 1000 vrouwen naar Engeland voor een abortus of ze kopen abortuspillen online. De situatie is onhoudbaar.

Britse abortuswet van 1967

Een VN-onderzoek noemde recent de Noord-Ierse abortuswet een grove en systematische schending van vrouwenrechten. Peilingen wijzen op een sterk verlangen naar verandering. De Britse regering staat toe aan Noord-Ierse vrouwen dat ze abortus laten uitvoeren in Engeland maar spreekt zich verder niet uit om deze zorg in Noord-Ierland zelf te legaliseren.

De laatste zin van de Britse abortuswet uit 1967 luidt: ‘Deze wet is niet van toepassing op Noord-Ierland’. Het is vandaag belangrijk dat de solidariteit op het eiland van Engelse, Schotse en Welshe vrouwen ook wordt uitgebreid naar de vrouwen uit het noorden.

Claire Pierson is lector Politiek aan de Universiteit van Liverpool.

Bron: The Conversation