“‘‘We mogen Afghanistan niet laten verdrinken. Niemand vlucht voor zijn plezier’’

Foto: Badakhshan, Afghanistan. Tijdens het Talibanregime hadden vrouwen zo goed als geen rechten en mochten ze niet alleen op straat. | @ Joel Heard/Unsplash (CC0)

Het is intussen zo’n twintig jaar geleden dat de NAVO-landen, onder leiding van de VS, Afghanistan binnenvielen. Het doel was om zowel Osama Bin Laden als de Taliban te verdrijven uit het land, al zou later blijken dat Bin Laden destijds in buurland Pakistan verbleef.

‘Iedere uitweg was goed. De NAVO-troepen werden met open armen ontvangen’

Tijdens die aanvallen woonde ik nog in Afghanistan. Ik herinner me dat de Afghanen de buitenlandse troepen met open armen ontvingen. Ze zagen het vreemde leger als hun verlossing, als ticket naar hun vrijheid.

Later kwamen we naar België en liep ik hier school. In de geschiedenisboeken werden de Amerikaanse troepen hier een pak minder heldhaftig afgebeeld.

Door die lessen dacht ik vaak na hoe het komt dat Afghanen zo opgelucht reageerden op de aanwezigheid van dat leger in hun land. Na zes jaar in de greep van de Taliban ontvang je iedere uitweg met open armen.

Televisie in de kelder

Ik groeide op tijdens het Talibanregime. In een extreem islamitische staat hadden vrouwen zo goed als geen rechten. Buitenshuis werken mochten ze niet. Recht op vrijheid van verkeer hadden ze evenmin: wilden ze zich verplaatsen, dan moest dat onder begeleiding van een mannelijk familielid.

Meisjes hadden geen recht op onderwijs. Jongens gingen wel maar school, maar de lessen waren zeer religieus getint. Vrouwen zagen zich genoodzaakt om een blauwe boerka te dragen, mannen waren gehuld in lange traditionele kleren. Hun baard moesten ze laten staan, dat was een van de geboden. Een kostuum dragen daarentegen was, net als elke andere westerse invloed, strikt verboden.

Nationale televisie had je in die tijd niet in Afghanistan. Foto’s, video’s, afbeeldingen: allemaal verboden. Er bestond slechts één radiozender. De Taliban gebruikte dit om met de bevolking te communiceren.

Leden van de Taliban woonden in rijke wijken, in luxehuizen met satellieten en dure tv-toestellen. Ze konden muziek maken, dansen zelfs. Gewone burgers verstopten hun foto’s, televisies, boeken en andere “heidense toestellen”. Overdag verborgen ze die meestal in hun kelder. Pas ’s nachts haalden ze ze boven, om samen met familie en buren een film te kijken.

Kinderprogramma’s, pretparken, prentenboeken, uitstapjes: dat was er allemaal niet bij in mijn kindertijd. Wat ik wel had, waren verhalen. Geen sprookjes, zoals de gebroeders Grimm, maar vertelsels over de goede oude tijden, toen er nog vrijheid en vrede was in de straten van Kaboel. Mijn moeder liep school in haar minirok, bijvoorbeeld. Ze kon zelfs een elektrische bus nemen.

Foltering onder de vensterbank

Niet alle verhalen zijn even rooskleurig. De gaten in mijn kindertijd zijn gevuld door de gruweldaden van de moedjahedien en de Taliban.

Zoals die keer dat ik dat ik ’s middags naar de winkel moest om yoghurt. Net toen ik de zaak binnenstapte, hoorde ik een vrouw schreeuwen op straat. De winkelier deed snel zijn deur op slot en gebaarde ons om ons te verstoppen onder de vensterbank.

‘Van achter het kanten gordijn zag ik de Taliban een vrouw folteren met een zweep’

Van achter het kanten gordijn zag ik twee Talibanleden de vrouw folteren met een zweep. Ze was tijdens het middaggebed op straat zonder begeleiding van een man.

De ervaring was zo choquerend dat ik er ziek van werd. Nachtenlang kon ik niet slapen, dagenlang niet eten.

Afgevaardigden van God

Tijdens het Talibanregime was Afghanistan een wetteloos land. De wil van de Taliban was wet. Ze waren als het ware de afgevaardigden van God en zagen het als hun heilige taak om je publiekelijk te straffen voor je zonden.

Dit alles veranderde nadat de NAVO binnenviel. Vrouwen hadden opnieuw toegang tot schoolbanken, universitaire opleidingen, stemlokalen, de arbeidsmarkt en zelfs het parlement.

In 2012 keerde ik terug naar Afghanistan. Het land was drastisch, maar positief veranderd. Op straat zag ik vrouwen, kleur, vrijheid en vreugde. De vrijheid was niet zoals ze hoorde te zijn, maar dat er verandering zichtbaar was, was alvast positief.

Afghaanse vrouwen hebben niet alleen hun eigen lot, maar ook het politieke landschap, het straatbeeld en de arbeidsmarkt veranderd. Intussen zien we vrouwen in eender welke sector.

De terugkeer van de Taliban

Kort na het vertrek van het Amerikaanse leger volgde de heropmars van de Taliban. Een jaar geleden vonden in Doha vredesbesprekingen plaats tussen de Taliban en de Afghaanse regering. Het doel van dat overleg was om een einde te maken aan de bijna twintig jaar durende oorlog in Afghanistan.

Tegenhangers van de vredesonderhandelingen waren voornamelijk vrouw en progressief. Vooral conservatieve mannen, die in de minderheid waren, juichten de onderhandelingen toe.

Tot op vandaag zien Afghanen de opmars van de Taliban en het vertrek van de buitenlandse troepen niet eentonig. Conservatieve fanboys neutraliseren het Talibanregime. ‘Jij kent de Taliban van twintig jaar geleden’, zeggen ze dan. ‘De nieuwe generatie is anders dan de Taliban die jij gekend hebt.’

Die nieuwe generatie heeft nochtans slechts één motief. Het gaat om jonge, geradicaliseerde mannen die een jonge Afghaanse maagd willen meenemen. Zo worden jonge meisjes de hoofdprijs van een guerrillaoorlog.

Beter voorkomen dan genezen

Aan de andere kant zie ik een nieuwe generatie Afghanen. Die zijn liberaal, hoogopgeleid, progressief. Ze ontkennen alle banden met de Taliban. Meer zelfs: ze smeken de internationale gemeenschap om Pakistan sancties op te leggen voor de talibanopleidingen in madrassa’s.

De laatste dagen komen Afghanen massaal op straat tegen de opmars van de Taliban. Ditmaal hebben Afghanen veel te verliezen, namelijk de vooruitgang van de voorbije jaren. Als de Taliban nu opnieuw de macht overneemt, zal de situatie veel erger zijn dan de publieke doodstraffen van twintig jaar geleden en de lijfstraffen waar ik in mijn kindertijd getuige van was.

Een nieuwe burgeroorlog in Afghanistan of machtsovername door de Taliban heeft ook gevolgen voor Europa. Onlangs hebben zes Europese lidstaten, waaronder België, gevraagd om de gedwongen terugkeer van Afghanen te blijven handhaven. De vrees voor een toenemende migratiestroom vanuit Afghanistan is zeer hoog.

‘De vrees voor toenemende migratie is hoog. Reden te meer om Afghanistan niet te laten verdrinken’

Dat is reden te meer om Afghanistan niet te laten verdrinken. Ik kan garanderen dat niemand voor zijn plezier vlucht. Oorlog en geweld dwingt mensen om op de vlucht te slaan. Europa kan beter een machtsovername voorkomen dan genezen.

Ook de toenemende radicalisering zal implicaties hebben voor het Westen. Als Afghanistan radicaliseert, kan dat doorsijpelen naar Europa. Extremistische Europese jongeren zouden dan massaal richting Afghanistan trekken, wat een ramp zou betekenen voor onze maatschappij.

Zo redden we Afghanistan

De internationale gemeenschap heeft twintig jaar lang geïnvesteerd in de wederopbouw van Afghanistan. Op elk vlak – van vrijheden tot vrouwenrechten – heeft het land vooruitgang geboekt. Het imago van Afghanistan ging er internationaal op vooruit. Intussen heeft het land meer dan honderden vrije omroepen. Afghaanse vrouwen mogen rondrijden met een auto of een taxi, ze mogen vliegen, skiën, fietsen en zwemmen.

Nu is het moment om die verworven vrijheden te waarborgen. Waken over mensenrechten is niet enkel noodzakelijk voor Afghanistan, maar zal ook de internationale gemeenschap ten goede komen.

Nooit heeft de internationale gemeenschap zich gestoord aan de talibanopleiding in Pakistaanse madrassa’s. Net daarom is de Taliban vandaag nog altijd sterk aanwezig. Pas als die opleidingen stoppen en als de VN sancties uitvaardigt tegen de Taliban, kan Afghanistan gered worden.

Mariyam Safi kwam op haar dertiende naar België. Ze werkt als advocate en zetelt in de gemeenteraad van Wommelgem voor Groen. Op 28 augustus om 14 uur vindt een betoging plaats op de Groenplaats in Antwerpen. Die dag zullen Afghanen wereldwijd demonstraties organiseren.