Masood Ahmed en Kate Gough
De wederzijdse belangen van Afrika en Europa
“‘Afrikaanse migratie naar Europa: noem het geen crisis maar een opportuniteit ’
Een veelgehoorde verantwoording voor Europese ontwikkelingshulp aan Afrika is dat het de toestroom van vluchtelingen uit het Zuiden zal afremmen. Dit is wat velen intuïtief aanvoelen en het klinkt ook best redelijk. Onderzoek wijst echter op iets heel anders, stellen Masood Ahmed en Kate Gough van het Centre for Global Development (CGD).
Ars Electronica (CC BY-NC-ND 2.0)
Als gemeenschappen minder arm worden, hebben mensen meer kansen om een dure reis naar een beter leven op een ander continent te organiseren. Ontwikkeling doet migratie vaak toenemen – of toch aanvankelijk.
De combinatie van demografisch en economisch onevenwicht resulteert in migratie tussen Afrika en Europa, en dat zal in de komende decennia hoogstwaarschijnlijk toenemen. Tegen 2050 zal Afrika ten zuiden van de Sahara er 800 miljoen jonge, energieke mensen bij hebben die op zoek willen naar een baan. De lokale economie zal niet in staat zijn om hen allen te helpen aan een geschikte arbeidsplek en een betekenisvol leven.
Tegelijk zal Europa verder vergrijzen. De vraag naar arbeid zal in enkele kritische sectoren torenhoog toenemen, met name de verzorging en de gezondheidszorg. Tegen 2050 zal meer dan 34 procent van de bevolking in Europa ouder zijn dan zestig.
Migratie blijft veelbelovend
Dit zijn demografische waarheden. Daarnaast is er de aanhoudende ongelijkheid. Zelfs als de gemiddelde lonen in Afrika zouden verdubbelen in elk van de drie komende decennia, dan nog zal de lokroep van de migratie voor velen groot blijven, want veelbelovend.
De kern van de zaak is dat binnen dit en dertig jaar, tientallen miljoenen werkzoekenden zeer waarschijnlijk naar Europa zullen komen om er te werken in fabrieken, ziekenhuizen, het onderwijs en andere diensten die moderne economieën functioneel en duurzaam maken.
Naast de economische realiteit zullen veel migranten ook gestuurd worden door conflicten of door de gevolgen van de klimaatverandering die zich vandaag al in hun landen laten voelen.
De kern van de zaak is dat binnen dit en dertig jaar, tientallen miljoenen werkzoekenden zeer waarschijnlijk naar Europa zullen komen om er te werken in fabrieken, ziekenhuizen, het onderwijs en andere diensten die moderne economieën functioneel en duurzaam maken.
De beleidskeuze voor Europa is niet of er op grote schaal migranten zullen komen, wel hoe we daar mee omgaan op een manier die economisch voordelig en sociaal duurzaam is. Dit is de realiteit en hieruit zijn drie lessen te leren: implementeer een beleid dat erop gericht is om de wederzijdse belangen van migratie te maximaliseren; ondersteun de Afrikaanse ontwikkeling voor de juiste redenen; wijzig het betoog rond migratie en ontwikkeling.
Migratie kan de wederzijdse belangen enorm dienen, als het goed is geregeld. De mate waarin de gastlanden hun arbeidsmarkten openstellen en de integratie van nieuwkomers bevorderen, is bepalend voor het succes. Er zijn een aantal goede voorbeelden.
Australië en Duitsland hebben mooie resultaten behaald met een testprogramma waarbij migranten op voorhand gericht werden getraind inzake vaardigheden die de ontvangstlanden nodig hebben, een programma dat CGD het Global Skill Partnerships noemt. Het engagement van de private sector in dit soort programma’s is noodzakelijk om dit werk duurzaam te maken, af te stemmen op de lokale behoeften en de bijdrage van migranten aan de lokale economie te maximaliseren.
Duitsland en Canada kunnen mooie voorbeelden voorleggen rond integratie-initiatieven. De noden van de gastgemeenschappen mogen daarbij expliciet en proactief verduidelijkt worden.
Als dat niet voldoende gebeurt, en de overheden onvoldoende investeren in diensten die tijdelijk meer bevraagd worden zoals onderwijs en gezondheidszorg, nemen spanningen toe en ontstaat er afkeer tussen mensen die op lelijke manieren tot uiting kan komen.
Het effect van migratie is een beleidskeuze. Beleidsmakers moeten wetgeving implementeren die een stevige bijdrage van migranten aan gastgemeenschappen mogelijk maken.
Steun Afrika om de juiste redenen
Een welvarend en veilig Afrika is niet enkel belangrijk voor Europa maar voor de hele wereld. Veel Afrikaanse landen maken enorme vooruitgang op economisch en sociaal vlak.
Tegelijkertijd stelt het continent de volgende generatie voor een centrale ontwikkelingsuitdaging – om armoede voorgoed te verbannen, onderwijs en gezondheid te verbeteren, economische opportuniteiten te creëren voor jongeren en om te gaan met conflict, extremisme en falend beleid.
Ontwikkelingswerk in Afrika, via ontwikkelingssteun maar ook door handel en investeringen, zou een prioriteit moeten zijn voor Europese beleidsmakers.
Om deze uitdagingen aan te gaan is leiderschap van het continent nodig, en steun van zijn partners.
Europa’s steun is noodzakelijk, niet enkel omdat het een buur is maar vooral om de toekomstige werkkrachten klaar te stomen zodat de bijdragen van deze generatie maximaal kan zijn, of ze nu thuis blijven of beslissen om naar Europa te komen.
Ontwikkelingswerk in Afrika, via ontwikkelingssteun maar ook door handel en investeringen, zou een prioriteit moeten zijn voor Europese beleidsmakers. Maar om ook effectief te zijn, moeten deze programma’s focussen op ontwikkeling in de breedste zin van het woord, en niet op futiele pogingen om de migratie te stoppen.
In sommige gevallen zal humanitaire hulp de onmiddellijke noodzaak om een gebied dat onder druk staat te verlaten kunnen voorkomen, maar dit soort ontradingsinspanningen alleen zullen de veelheid aan factoren niet verhelpen die migranten uiteindelijk doen beslissen om te vertrekken.
Europese hulp aan boeren in Arua in Oeganda
European Commission DG ECHO (CC BY-NC-ND 2.0)
Verander het discours over migratie en ontwikkeling
Omgaan met de recente migratiestromen heeft onderliggende spanningen in samenlevingen in veel Europese landen aan het licht gebracht. In zo’n klimaat is het belangrijk om te focussen op korte-termijn-doelen in plaats van op lange-termijn-strategieën. Die zijn soms een excuus om de noodzakelijke dialoog over hoe een samenleving klaar te maken voor de nieuwe uitdagingen, uit te stellen.
De verantwoordelijkheid om het discours te veranderen is die van meer mensen dan enkel politici of publieke figuren. Ook bij ontwikkelingswerkers wordt er soms in de val getrapt en wordt er gesproken over de ‘migratieproblematiek’, eerder dan over een opportuniteit.
Met het juiste beleid kan migratie enorme verbeteringen teweeg brengen op vlak van menselijke welvaart, met significante bijdragen in de gastlanden, in de thuislanden van de migranten, en voor de migranten zelf en hun families.