“‘Allen samen tegen geweld’

© Belga / Eric Lalmand

De afslanking van Michel I tot Michel II stelde dit weekend die Belgen in de schaduw voor wie oranjeblauw wellicht totaal geen verschil zal maken: de gele hesjes. Met enkele burgers van Hart boven Hard waren we zaterdag bescheiden aanwezig op hun protest. We zagen daar echt iets anders dan op tv. Enkele gedachten over geweld en de nood om meerdere protesten te verbinden…

Wie vanuit zijn zetel het protest van de Gele Hesjes volgt, krijgt de indruk dat ze enkel uit zijn op geweld. De koppen boven live-berichten gaan steeds over arrestaties, confrontaties en escalaties. De visuele beeldvorming draagt ook zijn steentje bij door almaar te focussen op schermutselingen en opstandjes. Enkele tientallen heethoofden mogen dan wel sexy beeldmateriaal opleveren, het houdt de honderden vreedzame betogers en hun legitieme eisen buiten beeld. Wie echter wil luisteren, hoort verzuchtingen van mensen die gebukt gaan onder structureel geweld.

Wat ons méér opviel dan die paar rondvliegende stenen die het nieuws haalden, was de vreedzaamheid waarmee de Gele Hesjes door de straten van Brussel trokken.

Met een kleine groep van burgerbeweging Hart boven Hard zakten we zaterdag af naar onze hoofdstad om polshoogte te nemen. Wat ons méér opviel dan die paar rondvliegende stenen die het nieuws haalden, was de vreedzaamheid waarmee de Gele Hesjes door de straten van Brussel trokken. Veel mensen spraken zich openlijk uit tegen het gebruik van geweld. ‘Pacifiste et révolutionnaire’, stond te lezen op het hesje van een stoere bonk. Iemand die een verwijt riep naar een politieagent, werd op de vingers getikt door zijn kompaan. ‘Wij zijn hier ook voor jullie’, verbeterde die tegen de agent.

Politie en escalatie

De machtsontplooiing van de politie stond daarmee in schril contrast. Aan elke uitgang van de treinstations stonden tig agenten in gevechtsuitrusting. Iedereen met een rugzak moest die openmaken. Rondom de Europese wijk waren alle straten afgezet. De politie leek voorbereid op een ware veldslag: cordons van politieagenten in vol ornaat, agenten te paard, waterkanonnen, pepperspray, traangas en rijen politiebusjes.

Uiteindelijk werden alle betogers omsingeld door vele tientallen agenten. De colonnes agenten duwden de betogers steeds dichter bijeen. Veel mensen wilden weg uit deze omsingeling, maar werden tegen gehouden. Uiteindelijk konden er maar met mondjesmaat enkelen “ontsnappen”. Dat in zo’n situatie enkele heethoofden stenen gooien en amok maken, daar kan je je klok op gelijk zetten. De overgrote meerderheid van de betogers keurde dit duidelijk af.

Deze maatschappij is doorweven van (veel minder zichtbaar) geweld dat voortvloeit uit ons huidige politiek-economisch bestel.

Dat geweld, dat keer op keer opgevoerd wordt in de media, is echter slechts één van de vele vormen van geweld. Enkel focussen op die zichtbare fysieke confrontatie houdt de illusie in stand dat onze samenleving daarbuiten geweldloos is. Deze maatschappij is echter doorweven van (veel minder zichtbaar) geweld dat voortvloeit uit ons huidige politiek-economisch bestel. Het zijn die systemische vormen van geweld waar de Gele Hesjes dag in dag uit mee geconfronteerd worden en waartegen ze op straat komen.

Pijnlijke ontbering

De Franse schrijver Edouard Louis, zelf afkomstig uit het verpauperde rurale Frankrijk, verwoordt het treffend: ‘Wie de gele hesjes gewelddadig vindt, heeft nooit het geweld van ongelijkheid gekend.’ Ons politiek-economisch systeem produceert enorme sociale ongelijkheden. De 1% rijksten in onze samenleving bezit evenveel als de 60% armsten. Hoewel onze welvaart blijft stijgen, leeft 1 op 6 Belgen in armoede en groeit 1 op 5 kinderen op in armoede.

Ook steeds meer werkende mensen krijgen het moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen. Vandaag heeft 1 op 20 werkenden een inkomen onder de armoedegrens (minder dan 1140 euro per maand voor een alleenstaande!). Maar ook net boven die armoedegrens moeten steeds meer werknemers en kleine zelfstandigen knokken om het hoofd boven water te houden. En dat doet pijn. De gezondheidskloof maakt het systemische geweld heel concreet. Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid becijferde dat kortgeschoolde Vlamingen gemiddeld 7,5 jaar vroeger sterven dan hooggeschoolden en gemiddeld 11 à 18 jaar minder gezonde levensjaren hebben.

Achter die abstracte cijfertjes schuilen tastbare verhalen van pijn, wanhoop en uitzichtloosheid die onder je huid kruipen.

Achter die abstracte cijfertjes schuilen tastbare verhalen van pijn, wanhoop en uitzichtloosheid die onder je huid kruipen. Mensen lijden onder sociale ongelijkheid. Die pijn was zaterdag voelbaar in de wanhoop, maar ook in de overtuiging waarmee de betogers marcheerden en hun woede uiten.

De rode draad door onze gesprekken met betogers was dan ook die sociale ongelijkheid en onrechtvaardigheid. De frustratie over de stijgende kostprijs van levensmiddelen werd vaak gelinkt aan onrechtvaardige belastingen. ‘Terwijl multinationals nul belastingen betalen, moeten wij de begrotingsput vullen’, stelde iemand. ‘Iedereen moet evenveel belastingen betalen!’ Een andere alleenstaande moeder vertelde het verhaal van het moeizaam bij elkaar gesprokkelde spaarboekje van haar zoontje. ‘Daar stond 6000€ op. Door de bankencrisis van 2008 ging die in rook op.’ Slik.

Sociaal rechtvaardig klimaatbeleid

‘Jaunes et verts, même colère’, hoorden we dan weer bij twee jonge vrouwen. Ook inzake klimaatbeleid buist België op alle vlakken en bengelt eerloos onderaan de Europese klas. In Vlaanderen wordt dagelijks anderhalf voetbalveld aan bos gekapt. In plaats van de vooropgestelde 13% haalt België momenteel slechts een luttele 8,7% van haar energie uit hernieuwbare bronnen. Onze CO2-uitstoot daalde slechts met 7%, terwijl dat tegen 2020 15% moet zijn. Enkel Ierland en Malta doen het nog slechter. Daags na de grootste klimaatmars in onze geschiedenis stemde ons land ook nog eens tegen nieuwe EU-doelstellingen voor energiebesparing.

Het gebrek aan een daadkrachtig klimaatbeleid is niet alleen schandalig, maar ook door en door gewelddadig. The Lancet schat dat vervuiling 1 op 6 vroegtijdige overlijdens veroorzaakt. Dat is 15 keer meer dan oorlog en alle andere vormen van subjectief geweld samen.

Ontmenselijking

Nog een domein dat bulkt van het geweld, is ons asiel- migratie- en integratiebeleid. De grenzen van Europa gaan steeds meer op slot. Duizenden mensen in nood sterven aan onze buitengrenzen. Ook in België zien we hetzelfde gewelddadig beleid. Onlangs nog beperkte de regering het aantal asielaanvragen per dag. Daarmee duwt onze overheid dagelijks tientallen mensen de straat op. Als klap op de vuurpijl worden mensen die hen opvangen juridisch vervolgd.

Daarnaast wordt migratie gecriminaliseerd en mensen met een migratieachtergrond ontmenselijkt. Dat zagen we niet enkel in de plat racistische campagne waarmee N-VA ziijn eigen uitstap uit de regering van woord en beeld voorzag, maar ook in de schandalige ontradingscampagne van de federale overheidsdienst Vreemdelingenzaken. In plaats van correct te informeren over rechten, verspreidt de overheidsdienst dubieuze informatie met slechts één duidelijke boodschap: blijf weg.

Voor ons geldt er slechts één rode lijn: die van de onvervreemdbare grond- en mensenrechten. Iedereen heeft het recht op een menswaardig leven. Zo staat het in onze grondwet onder artikel 23.

Al de haantjes die het hoge woord voeren als het gaat over het falen van het multiculturalisme en kraaien over het neutraliteitsbeginsel zodra het woordje hoofddoek valt, hullen zich daarover in stilzwijgen. Ook dat taalgebruik is niet neutraal maar gewelddadig. Het kwetst mensen en stigmatiseert hen, zorgt voor wantrouwen en legitimeert klopjachten die onvermijdelijk resulteren in geweld. Denk aan kleine Mawda, die haar laatste adem uitblies als opgejaagd wild.

Daarom moeten we het terug hebben over wat er echt toe doet. Afgelopen week werden er rode lijnen getrokken van Marrakech tot in New York. Voor ons geldt er slechts één rode lijn: die van de onvervreemdbare grond- en mensenrechten. Iedereen heeft het recht op een menswaardig leven. Dat hebben we niet verzonnen. Zo staat het in onze grondwet onder artikel 23. Onze premier liet onlangs nog optekenen dat hij de grondwet respecteert. Om het met Mahatma Gandhi te zeggen: ‘De leugen is de moeder van het geweld.’

Tous ensemble?

Nog erger is gewoon zwijgen. Terwijl honderdduizenden mensen over het hele land tonen hoe het anders kan en moet in energiecoöperatieven, als vrijwillige woonbegeleiders voor mensen op de vlucht of als bedelers in de overbevraagde voedselbanken, doen onze regeringen alsof er geen vuiltje aan de lucht is. Après nous le déluge, lijkt het motto.

Onze regering negeert de mensen die ze zou moeten vertegenwoordigen straal en deelt kaakslag na uppercut uit aan geëngageerde burgers.

75.000 mensen kwamen vorige week op straat voor een ambitieus klimaatbeleid. Tientallen duizenden mensen voerden de voorbije legislatuur protesten voor een rechtvaardige herverdeling, sociale bescherming en migratiebeleid. Onze regering negeert de mensen die ze zou moeten vertegenwoordigen straal en deelt kaakslag na uppercut uit aan geëngageerde burgers. Belooft Michel II het wat dat betreft echt beter te doen dan Michel I?

Beste burger, steeds meer mensen moeten overleven in omstandigheden die niet menswaardig zijn en gaan gebukt onder systemisch geweld. Wij van Hart boven Hard nemen de handschoen op en reiken de hand aan iedereen die strijdt voor menswaardigheid. Om het geweld uit onze samenleving te verdringen, moeten we ons lijden, onze frustraties en protesten verbinden. ‘Tous ensemble’, weerklonk het zaterdag. Laat ons de daad bij het woord voegen, tot één grote strijd voor een toekomst waarin het grondrecht op menswaardigheid voor iedereen gerealiseerd is. Alleen als we onze krachten bundelen, zullen we die toekomst kunnen afdwingen.

Meryem Kanmaz en Wouter Hillaert zijn actief binnen Hart boven Hard en legden zaterdag hun oor te luister bij de Gele Hesjes.